|
|
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| − | {{دیگر کاربردها}}
| |
| − |
| |
| − | {{تمیزکاری|تاریخ=دسامبر ۲۰۱۴}}
| |
| − | {{جعبه شهر ایران
| |
| − | |نام‌رسمی= قائن
| |
| − | |روی‌نقشه=
| |
| − | |عرض‌جغرافیایی =۳۳٫۷۳
| |
| − | |طول‌جغرافیایی =۵۹٫۱۸
| |
| − | |تصویر=Qayen.JPG
| |
| − | |اندازه‌تصویر= ۲۱۰
| |
| − | |برچسب‌تصویر=
| |
| − | |استان= خراسان جنوبی
| |
| − | |شهرستان= قائنات
| |
| − | |بخش= [[بخش مرکزی شهرستان قائنات|مرکزی]]
| |
| − | |نام‌محلی=
| |
| − | |نام‌های‌دیگر=
| |
| − | |سال‌شهرشدن=
| |
| − | |جمعیت = ۴۰،۲۲۶ تن<ref name="آمار">{{یادکرد درگاه ملی آمار|۱۳۹۰}}</ref>
| |
| − | |رشدجمعیت=
| |
| − | |تراکم‌جمعیت=
| |
| − | |زبان= فارسی
| |
| − | |مذهب= [[اسلام]]{{-}}(شیعه ۱۲ امامی، [[اسماعیلیان|اسماعیلی]]، سنی)
| |
| − | |مساحت=
| |
| − | |ارتفاع=
| |
| − | |میانگین‌دما=
| |
| − | |میانگین‌بارش‌سالانه=
| |
| − | |شمارروزهای‌یخبندان=
| |
| − | |شهردار=
| |
| − | |ره‌آورد= [[زعفران]]، [[زرشک]]
| |
| − | |پیش‌شماره= ۰۵۶<ref name="tel">{{یادکرد وب | عنوان=مخابرات استان تهران - خراسان جنوبی | نشانی=http://tct.ir/?siteid=1&pageid=391&siteid=1 | ناشر=شرکت مخابرات استان تهران | تاریخ=جمعه ٢٨ شهريور ١٣٩٣ | تاریخ بازبینی=۱۹ سپتامبر ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − | |وب‌گاه=شهرداری قاین{{سر خط}}[http://www.ghaencity.ir www.ghaencity.ir]
| |
| − | |جمله‌خوشامد=
| |
| − | |پانویس=
| |
| − | }}
| |
| − |
| |
| | '''قائِن''' یا '''قایـِن''' یکی از شهرهای استان [[خراسان جنوبی]] و مرکز [[شهرستان قائنات]] در [[ایران]] است. | | '''قائِن''' یا '''قایـِن''' یکی از شهرهای استان [[خراسان جنوبی]] و مرکز [[شهرستان قائنات]] در [[ایران]] است. |
| | قائن به خاطر [[زعفران]] مرغوب آن دارای شهرت است. | | قائن به خاطر [[زعفران]] مرغوب آن دارای شهرت است. |
| سطر ۴۹: |
سطر ۱۴: |
| | # قاین تغییر یافته کائن است. کائن به معنی موجود - وجود و است و کائنات جمع آن است. | | # قاین تغییر یافته کائن است. کائن به معنی موجود - وجود و است و کائنات جمع آن است. |
| | # قائن تغییر یافته از قهستان است و قهستان تغییر یافته و عربی شده کوهستان است.(به نقل از نامه‌های جغرافیایی میراثی کهن، دکتر عجم، سازمان نقشه برداری) | | # قائن تغییر یافته از قهستان است و قهستان تغییر یافته و عربی شده کوهستان است.(به نقل از نامه‌های جغرافیایی میراثی کهن، دکتر عجم، سازمان نقشه برداری) |
| − |
| |
| − | == آثار باستانی ==
| |
| − | آخرین بررسی‌ها در شهر قائن به شناسایی ۱۷۰ اثر منجر شده است. این آثار شامل تپه‌ها و محوطه‌های باستانی، قلعه‌ها، مساجد، مقابر و آرامگاهها، خانه‌های تاریخی، درختان کهنسال، غارها، پناهگاه‌های سنگی و دژهای زیرزمینی است.
| |
| − |
| |
| − | بیشترین تراکم آثار مربوط به قرون میانه اسلامی بخصوص قرن پنجم (اواخر سلجوقی) تا قرن هشتم (تیموریان) است به شکلی که اکثر تپه‌ها و محوطه‌های باستانی و قلعه‌های کوهستانی و بسیاری از غارها دارای آثاری از این دوران است. «وجود رشته کوههایی که دارای ساختار آهکی است در منطقه، باعث بوجود آمدن تعداد فراوانی غار در مناطق مختلف شهرستان قائن شده است.»
| |
| − |
| |
| − | غارهای شناسایی شده بیشتر در مناطق مرکزی شهرستان پراکنده‌اند. علاوه بر شگفتیهای طبیعی که این غارها دارند وجود نشانه‌هایی از آثار تاریخی بخصوص وجود آثار معماری در بسیاری از غارها، آنها را به یکی از جاذبه‌های مهم تاریخی و گردشگری منطقه تبدیل کرده و از این نظر دارای استعدادهای بالقوه فراوانی است. همچنین این بررسی‌ها به شناسایی ۴۰ قلعه تاریخی در این شهر منجر شد. بیشتر این قلعه‌ها در زمان اسماعیلیان (۱۰۰۰ سال پیش) ساخته شده و کاربرد نظامی داشته‌اند. قدمت بقیه قلعه‌ها به دوران ساسانی (۲۰۰۰ سال پیش) و سلجوقیان (هم‌زمان با اسماعیلیان) باز می‌گردد.
| |
| − |
| |
| − | بر اساس آخرین یافته‌های باستان‌شناسی سابقه سکونت در شهر قائن به دوران پارینه سنگی میانی (حدود ۳۰ هزار سال قبل) می‌رسد.
| |
| − |
| |
| − | === [[قلعه چهل دختر (قائن)|قلعه چهل دختر]] ===
| |
| − | [[قلعه چهل دختر (قائن)|قلعه چهل دختر]] در ۵٫۳ کیلومتری جنوب شرق شهر قائن و در بخش مرکزی واقع شده و به شماره ۱۵۲۷۲ در فهرست [[آثار ملی]] به ثبت رسیده است. این قلعه بر فراز کوهی مشرف به دشت و شهر قائن واقع شده که این کوه دارای سطحی وسیع و مناسب برای ساخت و ساز می‌باشد. بالاترین نقطه قلعه به جبهه غرب قلعه نزدیک است و از این نقطه تمام قسمت‌های قلعه قابل کنترل و تحت نظر می‌باشد.
| |
| − |
| |
| − | === [[مسجد جامع قائن]] ===
| |
| − | [[مسجد جامع قائن]] که از بناهای قرن هشتم هجری است، در قائن واقع شده است. این مسجد، برطبق کتیبه‌ای که در لوح سنگی نقر نموده‌اند، درسال ۱۰۸۶ هـ. ق مرمت شده است. منبر چوبی نفیس آن در سال ۱۰۸۲ هـ. ق ساخته شده، و از نمونه‌های عالی هنرهای دستی است. بنا بر اطلاعات سنگ لوحه‌های موجود در این مسجد، این بنا در زمان سلاطین گورکانی در قرن هشتم هجری، و به وسیله امیر جمشید بن قارن نایینی، یکی از سرداران گورکانی، بازسازی و اصلاح شده است. اما بسیاری نیز بنا بر برخی مدارک، احداث این بنا را به اوایل قرن پنجم هجری نسبت داده‌اند، ضمن این که برخی شواهد دیگر حاکی از آن است که احتمالاً این مسجد روی بقایای به جا مانده از یک آتشکده در دوران پیش از اسلام بنا شده است.
| |
| − |
| |
| − | === غار خونیک ===
| |
| − | :* ''مقاله اصلی [[غار خونیک]]''
| |
| − | غار «خونیک» در جنوب قائن که در حاشیه جاده آسیایی قرار دارد. شاخص‌ترین غار قائن است که نخستین بار در سال ۱۹۵۴ توسط [[پروفسور کارلتون]] مورد کاوش قرار گرفت، قدمت این غار به دوران [[دیرینه سنگی میانی]] می‌رسد و بقایای اسکلت انسانهای پیش از تاریخ و دست افزارهای سنگی از این غار به دست آمده است.
| |
| − |
| |
| − | از دیگر غارهایی که مورد بررسی و شناسایی قرار گرفته‌اند و آثار معماری و سکونت در آنها قابل مشاهده است، می‌توان به غارهای «فارسان، جوجه، ترشو، نوغاب، پهلوان، مشاگ، تجرگ، پل خیر، ملک و بزمرده (میانگور)» اشاره کرد.
| |
| − |
| |
| − | === [[آرامگاه (عمارت) بزرگمهر قائنی]] ===
| |
| − |
| |
| − | :* ''نوشتار اصلی [[آرامگاه بزرگمهر قائنی]]''
| |
| − | در ۵ کیلومتری جنوب قائن بر دامنهٔ کوه بزرگمهر، مقبره‌ای قرار دارد که متعلق به یکی از عرفای نامدار، سیاست‌مدار و شاعر قرن چهارم و پنجم هجری قمری به نام قسیم بن ابراهیم بن منصور معروف [[بزرگمهر قائنی]] است. آرامگاه بزرگمهر قائنی بر اساس شواهد، از بناهای ساخته شده در قرن ۶ و ۷ هجری قمری می‌باشد. این بنا به شکل چلیپایی و با معماری زیبایی ساخته شده. بقعه آن چهار ایوانی ست و گنبد بر فراز این ایوانها استوار شده. نوادگان بزرگمهر، خانواده «نوری ابوذری» هستند که هم اکنون اکثراً ساکن همین شهر می‌باشند. پسوند خانوادگی «ابوذری» متعلق به این خانواده و برگرفته از نام بوذرجمهر می‌باشد.{{مدرک}}
| |
| − |
| |
| − | === [[آرامگاه شیخ ابوالمفاخر]] ===
| |
| − | این آرامگاه در [[قبرستان ابوالخیری قائن]] است. [[شیخ ابوالمفاخر]] از مشاهیر معروف و حکمای عالی مقام ایران است. وی در فن دبیری و جامع علوم معقول و منقول، افضل نویسندگان آن وقت بوده است. آرامگاه وی در جنوب شهر قرار دارد و به صورت تفریحگاهی بزرگ در آمده است.
| |
| − |
| |
| − | === [[قلعه کوه قائن]] ===
| |
| − | قلعه [[حسین قائنی]] معروف به قلعه کوه قائن در فاصله سه کیلومتری جنوب شهر قائن در ارتفاعات رشته کوه قهستان قرار دارد. این قلعه از جنوب و شرق به ارتفاعات و از سمت غرب و شمال به [[دشت قائن]] محدود است.
| |
| − |
| |
| − | قلعه حسین قائنی در دوره سلجوقی به دستور قاضی حسین قائنی که از سرداران [[حسن صباح]] در [[قهستان]] بوده، ساخته شده است. این قلعه پس از [[قلعه شاه دژ]] [[نهبندان]] بزرگترین قلعه خراسان جنوبی است. این دژ یکی از بزرگترین دژهای خراسان جنوبی است و سال‌ها مرکز حکومت حکام ایالت قهستان بود. این قلعه مشرف بر منطقه قهستان بوده بطوریکه حکام آن در هنگام خطر یا حمله دشمن از مناطق شرقی، با نور آتشی که برفراز قلعه کوه زردان، درفاصله ۶۵کیلومتری آن توسط قوای نظامی خودی برافروخته می‌شد، آگاه می‌شدند[۱]
| |
| − |
| |
| − | قلعه کوه قائن شامل سه قسمت امیرنشین، قسمت مخصوص سربازان و اصطبل است. همچنین وجود بیش از ۳۰ برج دیده‌بانی به استحکام، شکوه و عظمت بیشتر بنا کمک کرده است. قلعه کوه قائن در سال ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۸۰۳ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
| |
| − |
| |
| − | === [[قلعه کوه زردان]] ===
| |
| − | زردان روستایی تاریخی از توابع دهستان افین بخش زهان در فاصله ۷۰کیلومتری شرق قاین قرارگرفته است. قلعه برفراز کوهبه شکل کله قندی و دارای شیب تندی است. ارتفاع آن ۵۰۰متر و در بلندترین نقطه قلعه طوری ساخته شده که مشرف به دشت ومنطقه زیرکوه وبالاکوه و مناطق دیگر است. با توجه به وضعیت طبیعی و بقایای استحکامات بجامانده از قلعه و قطعات سفال و سکه کشف شده از آن می‌توان آن را از قلاع اسماعیلیه دانست. فضای محوطه بالای قلعه حدود ۳۰۰متر را شامل می‌شود. پلان معماری قلعه مستطیل شکل و از سنگ لاشه وملات ساروج ساخته شده و دارای حصار بلند و برجهایی جهت دیدبانی بوده است.
| |
| − | راحت ترین معبر دست یابی به قلعه از سمت دیواره شرقی است که احتمالاً ساختمانی در اینجا برای کنترل و بازرسی افراد ورودی وجود داشته است. از وضعیت ظاهری قلعه چنین بر می‌آید که دردوره سلجوقیان و ایلخانی مسکونی بوده تاسیسات قلعه به مرور زمان بر اثر حوادث طبیعی چون زلزله و باران آسیب‌های زیادی دیده و هم اکنون بسیار در هم ریخته است. احتمالاً این قلعه مورد استفاده امرا وحکام دوره ساسانی نیز بوده واز آنجا نواحی زیر کوه و ارتباط آن با هرات و دیگر شهرهای افغانستان کنونی را زیر نظر داشته‌اند.
| |
| − | این قلعه یکی از زیباترین ودر عین‌حال مخوف‌ترین قلعه‌های خراسان جنوبی است و سال‌ها مرکز دیده‌بانی حکومت حکام ایالت قهستان بوده است. بطوریکه حکام آن در هنگام خطر یا حمله دشمن از مناطق شرقی کشور، با نور و دود آتشی که برفراز قلعه کوه روشن می‌کردند، حکام قهستان که در قلعه کوه قاین بودند را از خطر اگاه می‌کردند.
| |
| − | این اثربا شمارهٔ ثبت ۱۵۲۸۰ در تاریخ ۱۳۸۴/۱۲/۲۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
| |
| − |
| |
| − | === دژ زیرزمینی نیک ===
| |
| − | «دژ زیرزمینی نیک قائن» که از دوره‌های باستانی تا دوره اسلامی محل سکونت بود. این دژ تاریخی در درون «تپه نیک» واقع شده و به عنوان یک زیستگاه مخفی کاربرد داشته است.
| |
| − | «فضاهای داخلی دژ زیرزمینی «نیک» شامل، اتاقها راهروها، هشتی مرکزی و یک سالن است که این فضاهای معماری بدون زوایای منظم ساخته شده است. راهروی اصلی این دژ با شیب ملایم به طرف بالا و سطح زمین امتداد دارد و در نزدیکی سطح زمین مسدود می‌شود.»
| |
| − | «دژ زیرزمینی نیک» در فاصله ۳۵ کیلومتری شهرستان قائن در [[روستای نیک]] قرار گرفته است.
| |
| − |
| |
| − | === [[خانه سلطانی]] ===
| |
| − | بنای قدیمی خانه سلطانی یکی از آثار تاریخی شهرقائن مربوط به دوران زندیه در فهرست آثارملی کشور به ثبت رسیده است. این خانه که در محدوده بافت تاریخی شهر قائن قراردارد، درگذشته متعلق به خانواده سلطانی از ملاکین و بزرگان قائنات بود. کاربری این بنا در حال حاضر نیز مسکونی است و ازنظر ایستایی در وضعیت مطلوبی به سرمی برد. لازم به ذکراست، این بنا با توجه به اینکه دربافت تاریخی قائن قرارگرفته، از ارزش معماری قابل توجهی برخوردار است.
| |
| − |
| |
| − | === [[بنای رباط چاهک]] ===
| |
| − | بنای تاریخی رباط چاهک واقع در شهرستان قائن مربوط به دوران صفویه در فهرست آثارملی به ثبت رسیده است. رباط چاهک در ۹۵ کیلومتری جنوب غربی قائن قراردارد. این بنا دارای ایوانی مربع شکل، پنج ایوانچه متصل به اتاقهای پشتی و یک راهرو طویل با ایوانچه‌های متعدد است.
| |
| − |
| |
| − | === [[رباط زردان]] ===
| |
| − | رباط زردان که به کاروانسرای شاه عباسی نیز معروف است مربوط به دوره صفوی - دوره سلجوقی است و در شهرستان قائنات، روستای زردان واقع شده
| |
| − | معماری کنونی بنا منسوب به دوره صفویه است ولی بقایای سفالینه‌های متعلق به دوره‌های پیش از آن که از درون دیوارها و منطقهٔ اطراف رباط یافته شده است قدمت بنا را تا دوره سلجوقی وایلخانی تائید می‌کند. این رباط توسط استاد و معمار ازبک برخرابه‌های اتشکده زرتشت بنا شده است ودر گذشته در مسیر فرعی جاده ابریشم وراه ارتباطی کاروانیان وتجاری بوده که در مسیر هرات به شهرهای مرکزی ایران در رفت‌وآمد بوده‌اند. این اثردر تاریخ ۵ آذر۱۳۸۰ به شماره ۴۴۵۶به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
| |
| − | این بنا با نقشه چهارضلعی دارای ورودی، هشتی، صحن و اتاقها و تالارهای اطراف صحن می‌باشد. ورودی بنا در ضلع غرب آن قرار گرفته و حدود ۵/۱ متر از دیوار کاروانسرا جلوآمدگی دارد. پس از ورودی، هشتی بنا قرار دارد که دارای نقشه چهارضلعی بوده و در سه طرف آن، سه فضای مختلف واقع شده است. حیاط کاروانسرا در مرکز آن واقع شده و چهار طرف آن اتاقهای سکونت کاروانیان و محل نگهداری احشام قرار دارد. در چهار گوشه بنا نیم برجهایی به منظور نگهبانی وجود داشته. مصالح بکار رفته در ساخت این بنا شامل آجر و سنگ است. در پایه‌ها، پی و مغز دیواره‌ها از سنگ استفاده شده و در طاقها، پوشش فضاها، گنبدها و در نمای دیوارها از آجر استفاده شده است. طاقها هم طاقهای جناغی است که به صورت رومی آجرچینی شده‌اند. پوشش فضاها گنبدی بوده و با آجرکار شده است. گنبدها به سبک کلمبو اجرا شده‌اند که بهترین شیوه گنبدزنی برای مناطق کویری و بخصوص برای کاروانسراها بوده است. اما نحوه آجرچینی دیوارها، طاقها و گنبدها آنقدر استادانه و با ظرافت اجرا شده که خود نوعی تزئین نیز به شمار می‌رود بخصوص در گوشه سازی به منظور تبدیل فضای چهارضلعی به هشت ضلعی، آجرچینی علاوه بر جنبه کاربردی، نوعی تزیین نیز محسوب می‌شود. این بنا پلانی مربع شکل دارد که طول هر ضلع آن ۵/۲۷ متر می‌باشد. رباط زردان ایوانی مرتفع به بلندی تقریبی ۸ متر دارد که طاق و پیشانی آن فروریخته. در دو سوی ایوان دو راهرو وجود دارد که طاقنماهایی در آنها ساخته شده و پوشش راه روها طاق و چشمه است. این راهروها نیز به دو راهرو در اضلاع شمال و جنوب بنا عمود شده‌اند. در ضلع شرقی بنا دیوار انتهایی رباط قرار دارد لیکن هیچ نشانه‌ای از ساخت و ساز راهرو، اصطبل و بارانداز در رباط به چشم نمی‌خورد. بر اساس شواهد در زمان قاجاریه ساخت و سازهایی در بنا انجام شده و شکل معماری رباط را به قلعهٔ دفاعی بدل نموده که از آن جمله می‌توان به ساخت چهار برج در چهار گوشه خارجی رباط اشاره کرد. رباط زردان دارای ایوان ورودی زیبایی ست که پیشانی طاق آن با تزئینات آجری راسته و خفته آراسته شده. در این بنا گنبدها به صورت عرقچین کار شده و کلیه سطوح آجری و سنگی دیوارها بند کشی شده و نمای آجری ساده آن لطافت خاصی به بنا بخشیده است.
| |
| − |
| |
| − | آدرس:روستای تاریخی زردان -فاصله ۷۰کیلومتری شرق قاین (دهستان افین-بخش زهان)
| |
| − |
| |
| − | === [[بنای حمام کارشک]] ===
| |
| − | ابن بنای تاریخی حمامی از نوع خزینه‌ای می‌باشد که ثبت ملی نیز گردیده است.
| |
| − |
| |
| − | == سوغات ==
| |
| − | * [[زعفران]]
| |
| − | * [[زرشک]]
| |
| − | * [[بادام]]
| |
| − | * [[عناب]]
| |
| − |
| |
| − | == جستارهای وابسته ==
| |
| − | * [[زعفران]]
| |
| − | * [[قائنات]]
| |
| − |
| |
| − | == پانویس ==
| |
| − | {{پانویس}}
| |
| − |
| |
| − | == پیوند به بیرون ==
| |
| − | {{ویکی‌سفر}}
| |
| − | * [http://www.sk-ghaen.ir فرمانداری قاینات - خراسان جنوبی]
| |
| | | | |
| | == منابع == | | == منابع == |
| | * {{یادکرد کتاب | عنوان=تاریخ و جغرافیای شهرستان قاینات (توانمندیها و استراتژیهای توسعه) | ناشر=شهر آشوب | تاریخ بازبینی=۱۹ سپتامبر ۲۰۱۴ | سال=۱۳۸۴ | شابک=964-7513-14-3 | مکان=تهران | نام=نجیب‌الله | نام خانوادگی=رجبی}}* | | * {{یادکرد کتاب | عنوان=تاریخ و جغرافیای شهرستان قاینات (توانمندیها و استراتژیهای توسعه) | ناشر=شهر آشوب | تاریخ بازبینی=۱۹ سپتامبر ۲۰۱۴ | سال=۱۳۸۴ | شابک=964-7513-14-3 | مکان=تهران | نام=نجیب‌الله | نام خانوادگی=رجبی}}* |
| | * خبرگزاری میراث فرهنگی (ذکر با منبع مجاز) | | * خبرگزاری میراث فرهنگی (ذکر با منبع مجاز) |
| − |
| |
| − | {{استان خراسان جنوبی}}
| |
| | | | |
| | [[رده:روستاهای شهرستان قائنات]] | | [[رده:روستاهای شهرستان قائنات]] |
| | [[رده:شهرستان قائنات]] | | [[رده:شهرستان قائنات]] |
| | [[رده:شهرهای استان خراسان جنوبی]] | | [[رده:شهرهای استان خراسان جنوبی]] |
