فارس: تفاوت بین نسخه‌ها

از دایره المعارف فرق اسلامی
پرش به: ناوبری، جستجو
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{اشتباه نشود|استان فارس}} {{دیگر کاربردها|فارس}} پرونده:Iran provinces in Abbasid Caliphate.jpg...» ایجاد کرد)
 
سطر ۱: سطر ۱:
{{اشتباه نشود|استان فارس}}
 
{{دیگر کاربردها|فارس}}
 
[[پرونده:Iran provinces in Abbasid Caliphate.jpg|بندانگشتی|450px|چپ|موقعیت فارس در نقشه ایران در عصر خلفای عباسی برگرفته از کتاب [[جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی]]]]
 
 
'''سرزمین فارس''' یا '''فارس قدیم''' ناحیه جنوبی ایران منتهی به خلیج فارس که اشتراکات تاریخی، اقلیمی، فرهنگی و بخصوص گویشی دارند و شامل استان‌های [[استان فارس|فارس]]، [[استان بوشهر|بوشهر]]، [[استان کهگیلویه و بویراحمد|کهگیلویه و بویراحمد]]،
 
'''سرزمین فارس''' یا '''فارس قدیم''' ناحیه جنوبی ایران منتهی به خلیج فارس که اشتراکات تاریخی، اقلیمی، فرهنگی و بخصوص گویشی دارند و شامل استان‌های [[استان فارس|فارس]]، [[استان بوشهر|بوشهر]]، [[استان کهگیلویه و بویراحمد|کهگیلویه و بویراحمد]]،
 
[[استان هرمزگان]] و جنوب شرق [[استان خوزستان]] و بخش غربی [[استان کرمان]] می‌باشد که آنرا خاستگاه [[زبان فارسی]] و میراث دار [[پارسی میانه]] می‌دانند.<ref name="Iranica1">{{یادکرد |شهر= New York |کتاب= Encyclopædia Iranica |نویسنده= Skjaervo, Prods Oktor|زبان=en |مقاله= [http://www.iranicaonline.org/newsite/articles/v13f4/v13f4001c.html IRAN vi, continued] |نشریه=Columbia University |تاریخ=2006-10-25 }} Retrieved on 2009-04-08.</ref><ref name="Iranica2">{{یادکرد|شهر= New York|کتاب= Encyclopædia Iranica|نویسنده= SWindfuhr, Gernot|نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه=  |زبان=en |مقاله= [http://www.iranicaonline.org/newsite/articles/v9f3/v9f393c.html#viii FARROḴZĀD,FORŪḠ-ZAMĀN] |ژورنال= |نشریه=Columbia University |تاریخ=  |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on 2009-04-08.</ref><ref name="salami2004">Salami, A. , 1383 [[گاه‌شماری ایران|AP]] / 2004 [[گاه‌شماری میلادی|AD]]. Ganjineye guyeššenâsiye Fârs (The treasury of the dialectology of Fars). First Volume, [[فرهنگستان زبان و ادب فارسی]]. [http://persianacademy.ir/fa/ganjifars01.aspx] ISBN  964-7531-32-X {{fa icon}}</ref><ref name="salami2005">Salami, A. , 1384 [[گاه‌شماری ایران|AP]] / 2005 [[گاه‌شماری میلادی|AD]]. Ganjineye guyeššenâsiye Fârs (The treasury of the dialectology of Fars). Second Volume, The academy of Persian language and literature. [http://persianacademy.ir/fa/ganjifars02.aspx] ISBN  964-7531-39-7 {{fa icon}}</ref><ref name="salami2006">Salami, A. , 1385 [[گاه‌شماری ایران|AP]] / 2006 [[گاه‌شماری میلادی|AD]]. Ganjineye guyeššenâsiye Fârs (The treasury of the dialectology of Fars). Third Volume, The academy of Persian language and literature. [http://persianacademy.ir/fa/ganjifars03.aspx] ISBN 964-7531-54-0 {{fa icon}}</ref><ref name="salami2007">Salami, A. , 1386 [[گاه‌شماری ایران|AP]] / 2007 [[گاه‌شماری میلادی|AD]]. Ganjineye guyeššenâsiye Fârs (The treasury of the dialectology of Fars). Forth Volume, The academy of Persian language and literature. [http://persianacademy.ir/fa/s1504871.aspx] ISBN  978-964--7531-73-3 {{fa icon}}</ref> که تا امروزه نیز بخصوص از جهت فرهنگی و زبانی از تشخص و تمایز برخوردار است.
 
[[استان هرمزگان]] و جنوب شرق [[استان خوزستان]] و بخش غربی [[استان کرمان]] می‌باشد که آنرا خاستگاه [[زبان فارسی]] و میراث دار [[پارسی میانه]] می‌دانند.<ref name="Iranica1">{{یادکرد |شهر= New York |کتاب= Encyclopædia Iranica |نویسنده= Skjaervo, Prods Oktor|زبان=en |مقاله= [http://www.iranicaonline.org/newsite/articles/v13f4/v13f4001c.html IRAN vi, continued] |نشریه=Columbia University |تاریخ=2006-10-25 }} Retrieved on 2009-04-08.</ref><ref name="Iranica2">{{یادکرد|شهر= New York|کتاب= Encyclopædia Iranica|نویسنده= SWindfuhr, Gernot|نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه=  |زبان=en |مقاله= [http://www.iranicaonline.org/newsite/articles/v9f3/v9f393c.html#viii FARROḴZĀD,FORŪḠ-ZAMĀN] |ژورنال= |نشریه=Columbia University |تاریخ=  |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on 2009-04-08.</ref><ref name="salami2004">Salami, A. , 1383 [[گاه‌شماری ایران|AP]] / 2004 [[گاه‌شماری میلادی|AD]]. Ganjineye guyeššenâsiye Fârs (The treasury of the dialectology of Fars). First Volume, [[فرهنگستان زبان و ادب فارسی]]. [http://persianacademy.ir/fa/ganjifars01.aspx] ISBN  964-7531-32-X {{fa icon}}</ref><ref name="salami2005">Salami, A. , 1384 [[گاه‌شماری ایران|AP]] / 2005 [[گاه‌شماری میلادی|AD]]. Ganjineye guyeššenâsiye Fârs (The treasury of the dialectology of Fars). Second Volume, The academy of Persian language and literature. [http://persianacademy.ir/fa/ganjifars02.aspx] ISBN  964-7531-39-7 {{fa icon}}</ref><ref name="salami2006">Salami, A. , 1385 [[گاه‌شماری ایران|AP]] / 2006 [[گاه‌شماری میلادی|AD]]. Ganjineye guyeššenâsiye Fârs (The treasury of the dialectology of Fars). Third Volume, The academy of Persian language and literature. [http://persianacademy.ir/fa/ganjifars03.aspx] ISBN 964-7531-54-0 {{fa icon}}</ref><ref name="salami2007">Salami, A. , 1386 [[گاه‌شماری ایران|AP]] / 2007 [[گاه‌شماری میلادی|AD]]. Ganjineye guyeššenâsiye Fârs (The treasury of the dialectology of Fars). Forth Volume, The academy of Persian language and literature. [http://persianacademy.ir/fa/s1504871.aspx] ISBN  978-964--7531-73-3 {{fa icon}}</ref> که تا امروزه نیز بخصوص از جهت فرهنگی و زبانی از تشخص و تمایز برخوردار است.
  
 
در سال ۵۵۸ پیش از میلاد پادشاهی [[کوروش بزرگ]] (کوروش دوم) در [[انشان]] (فارس) و خوزستان آغاز شد و پایتخت [[هخامنشیان]] به [[شوش (شهر باستانی)|شوش]] منتقل شد.<ref>[http://www.iranicaonline.org/pages/chronology-1 CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1] ''iranicaonline.org''</ref>
 
در سال ۵۵۸ پیش از میلاد پادشاهی [[کوروش بزرگ]] (کوروش دوم) در [[انشان]] (فارس) و خوزستان آغاز شد و پایتخت [[هخامنشیان]] به [[شوش (شهر باستانی)|شوش]] منتقل شد.<ref>[http://www.iranicaonline.org/pages/chronology-1 CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1] ''iranicaonline.org''</ref>
 
== اشتراکات فرهنگی زبانی ==
 
از مهمترین اشتراکات منطقه فارس زبان و گویش است. این منطقه خاستگاه زبان فارسی بوده و علاوه بر آن تا به امروز نیز اشکال گویش قدیم پهلوی در آن بجا مانده است. گویش‌های پهلوی گویش‌هایی هستند که [[پهلوی]]‌اند و هنوز حالت پارسی میانه را در خود حفظ کرده‌اند. مهمترین ویژگی آنها داشتن حالت کنایی و اسپلیت ارگاتیو است و مانند صرف فعل [[پهلوی ساسانی]] هنوز شناسه‌های صرفی پیش از فعل قرار می‌گیرند. بجز این مورد تفاوت خاص دیگری با فارسی ندارند. این گویش‌ها در [[استان فارس]] منطقهٔ [[دشتی]] در بوشهر و [[بهبهان]] در [[خوزستان]] و روستاهای معدودی در کهگیلویه بویر احمد و [[استان هرمزگان]] به جز شرق استان که زبان بلوچی کاربرد دارد رایج است. عمدهٔ متکلمان گویش‌های پهلوی در استان فارس در روستاهای منطقهٔ کوهمرهٔ ارژن و [[دشتک]] [[مرودشت]] و روستاهای اطراف کازرون  و [[بیشاپور]] و منطقهٔ [[لارستان]] بسر می‌برند. زبان  شیرازی قدیم که [[حافظ]] و [[سعدی]] به آن شعرهایی دارند نیز به گونه‌ای از همین گویش است که مانند زبان فارسی باقیماندهٔ زبان پهلوی جنوبی می‌باشد.<ref name="payne1987">{{یادکرد|فصل= |کتاب=The World's Major Languages|ناشر= Oxford University Press|چاپ= |شهر= Oxford|کوشش=  Bernard Comrie |ویرایش=  |سال= 1987 |شابک=ISBN 978-0-19-506511-4  |نویسنده=Payne, {{چر}}J.R. |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= 514 |زبان=en |مقاله= |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}}</ref><ref name="Iranica2" />
 
جمعیت فارسی زبانان بیشتریت جمعیت است
 
 
 
== جغرافیای تاریخی فارس ==
 
== جغرافیای تاریخی فارس ==
 
{{اصلی|جغرافیای تاریخی فارس}}
 
{{اصلی|جغرافیای تاریخی فارس}}
 
'''فارس قدیم''' یا '''ایالت فارس''' از جهت تاریخ سیاسی در دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی یک ایالت بوده و شامل استان‌های [[استان فارس|فارس]] کنونی، [[استان بوشهر|بوشهر]]، [[استان هرمزگان]]، [[استان کهگیلویه و بویراحمد]] و حتی [[استان یزد]] و [[شهرستان بهبهان]] از [[استان خوزستان]] بوده‌است. [[ابن حوقل]] حدود این ایالت را از مشرق به [[کرمان]]، از مغرب به [[خوزستان]] و از شمال به بیابان منتهی به [[خراسان]] و قسمتی از [[اصفهان]] و از جنوب همجوار [[خلیج فارس]] دانسته‌است. منطقه فارس تا قرن اخیر نیز در تقسیم‌بندی سیاسی با تفاوتهایی نسبت به گذشته ایالتی یکپارچه محسوب می‌شد.
 
'''فارس قدیم''' یا '''ایالت فارس''' از جهت تاریخ سیاسی در دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی یک ایالت بوده و شامل استان‌های [[استان فارس|فارس]] کنونی، [[استان بوشهر|بوشهر]]، [[استان هرمزگان]]، [[استان کهگیلویه و بویراحمد]] و حتی [[استان یزد]] و [[شهرستان بهبهان]] از [[استان خوزستان]] بوده‌است. [[ابن حوقل]] حدود این ایالت را از مشرق به [[کرمان]]، از مغرب به [[خوزستان]] و از شمال به بیابان منتهی به [[خراسان]] و قسمتی از [[اصفهان]] و از جنوب همجوار [[خلیج فارس]] دانسته‌است. منطقه فارس تا قرن اخیر نیز در تقسیم‌بندی سیاسی با تفاوتهایی نسبت به گذشته ایالتی یکپارچه محسوب می‌شد.
 
=== تقسیمات ایالت فارس ===
 
ایالت فارس از دورهٔ قبل از اسلام به پنج خوره (کوره) تقسیم شده‌بود (برای کوره معانی مختلفی ذکر شده از جمله روشنایی، شهر، ولایت و استان). این پنج کوره که در دوره بعد از اسلام نیز برقرار بودند، عبارتند از:
 
* [[کوره اصطخر|کورهٔ اصطخر]] که پایتخت آن [[استخر (شهر)|استخر]] بود و [[تخت جمشید]] در آن قرار داشت.
 
* [[کوره دارابگرد|کورهٔ دارابگرد]] که مرکز آن شهر [[دارابگرد]] بود.
 
* [[کوره اردشیر|کورهٔ اردشیر]] یا [[اردشیرخوره]] که پایتخت آن شهر [[جور (شهر)|جور]] ([[فیروزآباد]] فعلی) بود.
 
* [[کوره شاپور|کورهٔ شاپور]] یا [[شاپورخوره]] که پایتخت آن [[شهر شاپور]] یا [[بیشابور]] (۱۸ کیلومتری [[کازرون]] فعلی) نام داشت.
 
* [[کوره قباد|کورهٔ قباد]] یا [[قبادخوره]] که پایتخت آن شهر ارگان یا [[ارجان]] (در نزدیکی [[بهبهان]] کنونی) بود.<ref>جغرافیای تاریخی شهرها، ص ۳۵۶</ref>
 
 
از شهرهای مهم ایالت فارس: [[شیراز]]، پسا ([[فسا]])، [[سیراف]]، ارّجان ([[بهبهان]] کنونی) و... بوده‌است.
 
 
== پانویس ==
 
{{پانویس}}
 
 
== جستارهای وابسته ==
 
* [[پارس]]
 
* [[استان فارس]]
 
  
 
== منابع ==
 
== منابع ==

نسخهٔ ‏۱۴ دسامبر ۲۰۱۵، ساعت ۰۲:۵۷

سرزمین فارس یا فارس قدیم ناحیه جنوبی ایران منتهی به خلیج فارس که اشتراکات تاریخی، اقلیمی، فرهنگی و بخصوص گویشی دارند و شامل استان‌های فارس، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، استان هرمزگان و جنوب شرق استان خوزستان و بخش غربی استان کرمان می‌باشد که آنرا خاستگاه زبان فارسی و میراث دار پارسی میانه می‌دانند.[۱][۲][۳][۴][۵][۶] که تا امروزه نیز بخصوص از جهت فرهنگی و زبانی از تشخص و تمایز برخوردار است.

در سال ۵۵۸ پیش از میلاد پادشاهی کوروش بزرگ (کوروش دوم) در انشان (فارس) و خوزستان آغاز شد و پایتخت هخامنشیان به شوش منتقل شد.[۷]

جغرافیای تاریخی فارس

الگو:اصلی فارس قدیم یا ایالت فارس از جهت تاریخ سیاسی در دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی یک ایالت بوده و شامل استان‌های فارس کنونی، بوشهر، استان هرمزگان، استان کهگیلویه و بویراحمد و حتی استان یزد و شهرستان بهبهان از استان خوزستان بوده‌است. ابن حوقل حدود این ایالت را از مشرق به کرمان، از مغرب به خوزستان و از شمال به بیابان منتهی به خراسان و قسمتی از اصفهان و از جنوب همجوار خلیج فارس دانسته‌است. منطقه فارس تا قرن اخیر نیز در تقسیم‌بندی سیاسی با تفاوتهایی نسبت به گذشته ایالتی یکپارچه محسوب می‌شد.

منابع

  • الگو:یادکرد Retrieved on 2009-04-08.
  • الگو:یادکرد Retrieved on 2009-04-08.
  • Salami, A. , 1383 AP / 2004 AD. Ganjineye guyeššenâsiye Fârs (The treasury of the dialectology of Fars). First Volume, فرهنگستان زبان و ادب فارسی. [۱] ISBN 964-7531-32-X الگو:Fa icon
  • Salami, A. , 1384 AP / 2005 AD. Ganjineye guyeššenâsiye Fârs (The treasury of the dialectology of Fars). Second Volume, The academy of Persian language and literature. [۲] ISBN 964-7531-39-7 الگو:Fa icon
  • Salami, A. , 1385 AP / 2006 AD. Ganjineye guyeššenâsiye Fârs (The treasury of the dialectology of Fars). Third Volume, The academy of Persian language and literature. [۳] ISBN 964-7531-54-0 الگو:Fa icon
  • Salami, A. , 1386 AP / 2007 AD. Ganjineye guyeššenâsiye Fârs (The treasury of the dialectology of Fars). Forth Volume, The academy of Persian language and literature. [۴] ISBN 978-964--7531-73-3 الگو:Fa icon
  • CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org