|
|
| (یک نسخهٔ میانی توسط کاربر مشابهی که نشان داده نشده) |
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| − | {{بهبود منبع}}
| |
| − | {{جعبه شهر ایران
| |
| − | |نام‌رسمی=سلماس
| |
| − | |روی‌نقشه=آری
| |
| − | |عرض‌جغرافیایی=۳۸٫۱۹۷۵
| |
| − | |طول‌جغرافیایی=۴۴٫۷۶۸۱
| |
| − | |تصویر= Salmas türbəsi.jpg
| |
| − | |اندازه‌تصویر=250
| |
| − | |برچسب‌تصویر=مقبره سلماس
| |
| − | |استان=آذربایجان غربی
| |
| − | |. شهرستان=سلماس
| |
| − | |بخش=سلماس
| |
| − | |دهستان=
| |
| − | |نام‌محلی=سلماس
| |
| − | |نام‌های‌دیگر=
| |
| − | |نام‌های‌قدیمی=شاپور، دیلْمان، دیلمَقان
| |
| − | |سال‌شهرشدن=
| |
| − | |جمعیت =۸۸،۱۹۶ نفر در سال ۱۳۹۰<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.sko.ir/Sarshomari1390/Shahrhaye_IRAN.xls|عنوان=نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰ | ناشر =معاونت برنامه ریزی استانداری خراسان جنوبی (به نقل از مرکز آمار ایران) |تاریخ =۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲}}</ref>
| |
| − | |رشدجمعیت=
| |
| − | |تراکم‌جمعیت=
| |
| − | |زبان= [[ترکی آذربایجانی]]، [[کردی]]،<ref>[http://iranshahr.org/?p=13131 انجمن پژوهشی ایرانشهر» آرشیو» سلماس: پیش‌گام جنبش مشروطیت ایران<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> [[کردی کرمانجی]]<ref>[http://iranshahr.org/?p=13131 انجمن پژوهشی ایرانشهر» آرشیو» سلماس: پیش‌گام جنبش مشروطیت ایران<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> ،[[آشوری]]،<ref>[http://iranshahr.org/?p=13131 انجمن پژوهشی ایرانشهر» آرشیو» سلماس: پیش‌گام جنبش مشروطیت ایران<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref>[[ارمنی]]<ref>[http://iranshahr.org/?p=13131 انجمن پژوهشی ایرانشهر» آرشیو» سلماس: پیش‌گام جنبش مشروطیت ایران<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref>
| |
| − | |مذهب= [[شیعه]]، [[سنی]]، [[مسیحی]]
| |
| − | |مساحت= ۲۸۹۲ کیلومتر مربع
| |
| − | |ارتفاع=۱۳۹۶ متر
| |
| − | |میانگین‌دما=
| |
| − | |میانگین‌بارش‌سالانه=
| |
| − | |شمارروزهای‌یخبندان=
| |
| − | |شهردار=بدون شهردار<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://isna.ir/fa/news/92110603901/سلماس-شهر-بدون-شهردار |عنوان=سلماس شهر بدون شهردار! | ناشر =ایسنا |تاریخ =یکشنبه ۶ بهمن ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=٧بهمن۱۳۹۲ }}</ref>
| |
| − | |ره‌آورد=[[نقل]] ٬[[عرق بیدمشک]]٬{{سخ}}[[فرش]]، [[گلیم]]، [[سیب]] (پنیر کوزه یا کوپه پنیری) (حلوای دوشاب یا داش حلوا }<ref>[http://www.salmas-ag.ir/sanaye.asp صنایع دستی سلماس]</ref>
| |
| − | |پیش‌شماره=<ref>[http://www.rasekhoon.net/Article/Show-34761.aspx پیش شماره شهرهای استان آذربایجان غربی]</ref>۰۴۴۳۵۲
| |
| − | |وب‌گاه=http://www.salmas-ag.ir
| |
| − | |جمله‌خوشامد=
| |
| − | |پانویس=
| |
| − | }}
| |
| − | [[پرونده:Azerbajan in Abbasid Caliphate.jpg|320px|بندانگشتی|سلماس در [[استان آذربایجان]] در دوره [[خلفای عباسی]]]]
| |
| − |
| |
| − | [[پرونده: L.OF Shahi daryacheh oroumieh.JPG|300px|farme|بندانگشتی|چپ|قسمتی از [[نقشه ایران در دوره افشاریه]].{{سخ}}نام سلماس در شمال دریاچه ارومیه (در نقشه: دریاچه شاهی)، به انگلیسی: Salmas نوشته شده‌است.]]
| |
| − |
| |
| | '''سَلْماس''' یکی از شهرهای استان [[آذربایجان غربی]] و مرکز شهرستانی به همین نام است. این شهر در ۸۰ کیلومتری شمال [[ارومیه]] در مسیر راه ارتباطی ارومیه-تبریز واقع شده‌است. جمعیّت آن طبق سرشماری سال ۸۵ در حدود ۸۰ هزار نفر می‌باشد. زبان اکثریت مردم سلماس [[ترکی آذربایجانی]] و گروهی نیز کردی می‌باشند.<ref>تاریخ سلماس صفحه ۸</ref> | | '''سَلْماس''' یکی از شهرهای استان [[آذربایجان غربی]] و مرکز شهرستانی به همین نام است. این شهر در ۸۰ کیلومتری شمال [[ارومیه]] در مسیر راه ارتباطی ارومیه-تبریز واقع شده‌است. جمعیّت آن طبق سرشماری سال ۸۵ در حدود ۸۰ هزار نفر می‌باشد. زبان اکثریت مردم سلماس [[ترکی آذربایجانی]] و گروهی نیز کردی می‌باشند.<ref>تاریخ سلماس صفحه ۸</ref> |
| | | | |
| سطر ۴۲: |
سطر ۴: |
| | | | |
| | سلماس علاوه بر پیشینه تاریخی چندین هزارساله خود یکی از شهرهای مهم [[آذربایجان]] در تاریخ تحولات سیاسی [[ایران]] بوده‌است. بخصوص در دوران نهضت مشروطه شهیدانی همچون «[[حیدرخان عمواوغلی]]» اولّین مهندس برق ایران و «[[سعید سلماسی]]» را در خود پرورده و تقدیم جنبش [[مشروطیت]] نموده‌است. | | سلماس علاوه بر پیشینه تاریخی چندین هزارساله خود یکی از شهرهای مهم [[آذربایجان]] در تاریخ تحولات سیاسی [[ایران]] بوده‌است. بخصوص در دوران نهضت مشروطه شهیدانی همچون «[[حیدرخان عمواوغلی]]» اولّین مهندس برق ایران و «[[سعید سلماسی]]» را در خود پرورده و تقدیم جنبش [[مشروطیت]] نموده‌است. |
| − |
| |
| − | == موقعیت و جغرافیای ==
| |
| − | سلماس مرکز شهرستان در ۳۸ درجه، ۱۲ دقیقه شمالی و ۴۴ درجه و ۴۶ دقیقه و ۴۰ ثانیه شرقی در سرزمین آذربایجان در استان آذربایجان غربی به مرکزیت ارومیه واقع می‌باشد. فاصله سلماس از ارومیه ۹۵ کیلومتر، از همسایه شمالی، خوی ۴۵ کیلومتر، همسایه‌های شرقی شبستر و تسوج به ترتیب ۹۰ و ۵۵ کیلومتر می‌باشد. سلماس از طریق جاده گونئی با تبریز ارتباط دارد. این جاده در حدود ۱۶۰ کیلومتر طول دارد. از طریق راه آهن سلماس به تبریز، تهران، آنکارا، استانبول و سوریه می‌توان مسافرت کرد. ایستگاه قره تپه سلماس محل استقرار گمرک می‌باشد. مسافرین استانبول و سوریه امور گمرکی خود را در اینجا انجام می‌دهند. منطقه آزاد تجاری سلماس در این منطقه قرار دارد. فرودگاههای ارومیه و خوی در ۸۰ و ۲۵ کیلومتری سلماس قرار دارد. در سالهای اخیر اسکله سلماس به نام بره در دریاچه ارومیه فعال بوده ولی اینک فعالیت چندانی ندارد.
| |
| − |
| |
| − | == پیشینهٔ تاریخی ==
| |
| − | از دیدگاه تاریخی، دیرینگی این شهر به دوران [[اورارتو|اورارتویی]] (هزاره پیش از میلاد) باز می‌گردد. سلماس پایتخت دوم حکومت اورارتوییان بود که نام باستانی آن اولهو (=اولخو) بود. امروزه محققین دخمه‌های موجود در «قارنی یاریق»، «هﺅدر»، «دئریک»، «زنجیر قالا»و چهریق و آثار مختلف قلعه‌های خان تختی، کاظم داشی «گﺅیرچین قالا» را آثار اورارتویی می دانند. کئوپورتر انگلیسی برای نخستین بار توانست اورارتویی بودن آثار زنجیر قالا در تمر را نشان دهد.[[مقدسی]] نیز ساکنین شهر را [[کردها]](اینها از گروه کردهای هذبانی بودند) و شهر را در [[ارمنیه]] معرفی می‌کند.<ref>Bosworth, C.E. , “Salmas”, Encyclopaedia of Islam, New E.d. vol 8:998:999. می‌گوید:
| |
| − | Salmas seems to have been conquered by Arab troops from Diyar Rabija [q.v.], since al-Baladhur states that the taxation of Salmas had long been transmitted to Mawsil. In the 4th/10th century it came within the principality of the western branch of the Daylam! Musafirids [q.v.] under Marzuban b. Muhammad b. Musafir. In 332/943-4 Marzuban fought off a Hamdanid raid on Salmas, and in 344/955-6 the Kurdish adventurer Daysam attacked it. Al-Istakhri and Ibn Hawkal describe Salmas as a small town of Adharbaydjan, with a strong wall, in a fertile region. Al-Mukaddasi describes it as a Kurdish town (these Kurds would be from the Hadhbani tribe) and considered it as being administratively part of Armenia. In 456/1064 the inhabitants of Salmas joined the Saldjuk sultan Alp Arslan's expedition against the Byzantines, Armenians and Georgians.</ref>در سال ۱۱۰۲ تا ۱۱۰۷ هجری قمری هنگامی که [[صفویان]] ضعیف گشته بودند، سپاه [[عثمانی]] نخست به شهر بی‌دفاع سلماس تاختند و توابعش کرد قیران، انزل، قراباغ را به سنجاق صومای ضمیمه نموده، در مقابل پرداخت سالیانه ۴۰۰۰ قروش جزیه به رسم اجاقلق، به حاتم‌خان بیک کرد سپردند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده =فیروز منصوری |نشانی=http://www.iichs.org/index.asp?id=1274&doc_cat=1 |عنوان= زوال دولت صفویه و حمله عثمانیان به آذربایجان | ناشر =موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref> در سال ۱۳۰۹ خورشیدی زمین لرزه‌ای به مقیاس ۷٫۲ ریشتر این شهر را که دیلمقان نامیده می‌شد ویران می‌کند. شهر جدید سلماس در کنار ویرانه‌های دیلمقان، با اصول شهرسازی مدرن، و با ایمنی بالایی (نقشه خیابان کشی شطرنجی) دوباره بنا می‌شود و نام شاپور به خود می‌گیرد. پس از انقلاب نام این شهر به سلماس برگشت پیدا می‌کند.
| |
| − |
| |
| − | == منطقه زلزله خیز ==
| |
| − | در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۰۹ خورشیدی [[زمین‌لرزه|زمین‌لرزه‌ای]] به مقیاس ۵٫۵ ریشتر<ref>تایخ سلماس صفحه ۶۱۱</ref> این شهر را که [[دیلمقان]] نامیده می‌شد ویران می‌کند. شهر جدید سلماس در کنار ویرانه‌های [[دیلمقان]]، با اصول شهرسازی مدرن، و با ایمنی بالایی (نقشه خیابان کشی شطرنجی) دوباره بنا می‌شود و نام شاهپور<ref>تایرخ سلماس صفحه ۲۸</ref>(به طور مخفف شاپور گفته می‌شد) به خود می‌گیرد. پس از انقلاب نام این شهر به سلماس برگشت پیدا می‌کند.<ref>{{cite book|last=ملک‌زاده دیلمقانی|first=توحید|title=تاریخ ده‌هزارساله سلماس و غرب آذربایجان|publisher=ائلدار|location=تبریز|date=۱۳۸۴|pages=۱-۶۱۱|language=فارسی}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | ==== تاریخ سیاسی ====
| |
| − | این شهر در دوران [[مشروطه]] یکی از مراکز اصلی فعالیت مشروطه خواهان بوده‌است. سلماس یکی از معدود شهرهای آذربایجان بود که همه ساکنان آن مشروطیت را قبول داشته و شهیدانی همچون [[حیدرخان عمواوغلی]] و [[سعید سلماسی]] از پیشتازان [[جنبش مشروطه ایران]] بوده‌اند.{{مدرک}}
| |
| − |
| |
| − | == جاذبه‌های گردشگری ==
| |
| − | از جمله مهم ترین جاذه‌های گردشگری سلماس می‌توان به آبشار خور خورا، کلیساهای هفتوان، قلعه چهریق، قلعه قارنی یاریق، درّه زولاچای، تالاب چیچک، درّه تمر، آب گرم ایسی سوو سنگ نگاره خان تختی را نام برد.
| |
| − | مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهرستان سلماس؛
| |
| − | * ساحل تفریحی و گردشی [[دریاچه ارومیه]]
| |
| − | * امامزاده کهنه شهر
| |
| − | * امامزاده برگشاد (امامزاده هشتم)
| |
| − | * آبشار خورخورا
| |
| − | * آبشار تمر
| |
| − | * کلیساهای هفتوان
| |
| − | * خسروا
| |
| − | * قلعه چهریق
| |
| − | * قلعه قارنی‌یاریق واقع درروستای آجواج
| |
| − | * دره زولا چای
| |
| − | * تالاب چیچک
| |
| − | * تالاب آق زیارت
| |
| − | * دره تمر
| |
| − | * آب گرم ایسی‌سو
| |
| − | * [[سنگ نگاره خان‌تختی]]
| |
| − | * تپه اهرنجان که قدمت نه هزار ساله دارد
| |
| − | * تپه مغانجوق<ref>[http://www.salmas.ir/bastany.htm آثار تاریخی ثبت شده در سلماس]</ref>
| |
| − | * حمام شیخ
| |
| − | * زنجیرقلعه تمر
| |
| − |
| |
| − | == دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی ==
| |
| − | * [[دانشکاه آزاد اسلامی - واحد سلماس]]:
| |
| − | مهم ترین مرکز آموزش عالی در سطح شهر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سلماس می‌باشد. این دانشگاه در سال ۱۳۷۹ و با پذیرش حدود ۲۳۰ دانشجو در هفت رشته شروع بکار کرد و اکنون بعد از گذشت ده سال با بیش ۲۵۰۰ دانشجو به یکی از مهم ترین مراکز آموزشی شمال استان تبدیل شده‌است. {{مدرک|}}
| |
| − | * [[مرکز آموزش عالی تربیت معلم امام خمینی سلماس]]:
| |
| − | مرکز آموزش نیروی انسانی و تربیت معلم امام خمینی سلماس نیز از دیگر مراکز آموزش عالی سلماس محسوب می‌شود.
| |
| − | * [[دانشگاه پیام نور سلماس]]:
| |
| − | علاوه بر دانشگاه آزاد و مرکز تربیت معلم دو دانشگاه دیگر نیز در سطح شهر سلماس در سالهای اخیر تاسیس شده‌اند که عبارتند از: دانشگاه پیام نور سلماس و دانشگاه غیر انتفاعی معراج.{{مدرک|}}
| |
| − | * [[دانشگاه غیر انتفاعی معراج]]: {{مدرک|}}
| |
| − |
| |
| − | == سرشناسان ==
| |
| − | * [[سعید سلماسی]]: مبارز و مشروطه خواه
| |
| − | * [[جعفر سلماسی]]: اولین مدال آور تاریخ ورزش ایران در المپیک ۱۹۴۸ لندن و اولین دوره بازی‌های آسیایی دهلی نو در سال ۱۹۵۱
| |
| − | * [[کاظم رجوی دیلمقانی]]: شاعر
| |
| − | * [[محمد حسین صدقیانی]]: پدر فوتبال ایران و اولین لژیونر فوتبال ایران
| |
| − | * [[نیمتاج لکستانی]]: شاعر
| |
| − | * حاجی پیشنماز سلماسی با نام واقعی عبدالکریم: از علمای دوره مشروطه
| |
| − | * [[اسدالله احمدزاده دهقان]]: نویسنده و آزادی خواه دوره مشروطه
| |
| − | * [[میرزا محمود غنی‌زاده]]: آزادی خواه دوره مشروطه صاحب روزنامه‌های بوقلمون و سهند
| |
| − | * [[پرویز صدقیانی]] ملقب به صفر العارفین: از عرفای سلسله [[ذهبیه]].
| |
| − | * [[ابراهیم خان امین‌السلطان]]: از رجال دربار قاجار
| |
| − | * [[میرزا رسول صدقیانی]]: از بزرگان مشروطیت آذربایجان و عضو انجمن غیبی تبریز
| |
| − | * [[حیدرخان عمواوغلی]]: اولین مهندس برق ایران و بانی سیستم چراغانی بارگاه امام هشتم شیعیان
| |
| − | * [[هادی اصغری]]: آقای گل لیگ برتر در سال ۸۷
| |
| − | * [[تیمور لکستانی]]: پدر برق ایران و از بنیانگذاران دانشگاه صنعتی شریف.
| |
| − | * شهرام اسدی: فیلمساز و کارگردان اثر بیاد ماندنی روز واقعه
| |
| − | * [[نصرالله مسلمیان]]: برنده جایزه اول [[اولین نمایشگاه نقاشی بین‌المللی جهان اسلام]]
| |
| − | * [[جاوید مقدس صدقیانی]]: نویسنده و نقاش
| |
| − | * [[اسفندیار ایمان زاده]]: کار آفرین برتر کشور در بخش صنعت و تولید , تندیس گر و مجسمه ساز
| |
| − | * [[توحید ملک‌زاده دیلمقانی]]: دکترای مهندس ژئوفیزیک، آذربایجان شناس، سلماس شناسی و نویسنده کتاب "تاریخ ده هزار ساله سلماس و غرب آذربایجان"
| |
| − |
| |
| − | == پیوند به بیرون ==
| |
| − | {{ویکی‌سفر}}
| |
| − | * [http://www.salmas.ir شهرداری سلماس]
| |
| − | * [http://www.salmas-ag.ir/ فرمانداری شهرستان سلماس]
| |
| − | * [http://www.iausalmas.ac.ir/ دانشگاه آزاد اسلامی سلماس]
| |
| − | * [http://www.salmas.ir/bastany.htm آثار تاریخی ثبت‌شده در سلماس]
| |
| | | | |
| | == منابع == | | == منابع == |
| | {{پانویس}} | | {{پانویس}} |
| | * [http://www.fallingrain.com/world/IR/2/Salmas.html مختصات، ارتفاع و نام‌های پیشین] | | * [http://www.fallingrain.com/world/IR/2/Salmas.html مختصات، ارتفاع و نام‌های پیشین] |
| − | {{روستاهای سلماس}}
| + | |
| − | {{استان آذربایجان غربی}}
| + | |
| | | | |
| | [[رده:سلماس]] | | [[رده:سلماس]] |
در سال ۱۳۰۹ خورشیدی، زمین لرزه‌ای این شهر را با خاک یکسان کرد. در پی این زمین لرزه، شهر جدید سلماس با توجه به اصول شهرسازی مدرن و با طرح شطرنجی در چندکیلومتری شمال ویرانه‌های دیلمان ساخته شده‌است.
