|
|
| (یک نسخهٔ میانی توسط کاربر مشابهی که نشان داده نشده) |
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| − | {{coord|۳۶|۱۱|۰|N|۴۴|۰۰|۰|E|display=title}}
| |
| − | {{جعبه اطلاعات کشور
| |
| − | |نام رسمی= هه‌رێمی کوردستان
| |
| − | |نام= دولت فدرال کردستان
| |
| − | |نام عادی=
| |
| − | |تصویر پرچم= Flag of Kurdistan.svg
| |
| − | |alt_flag=
| |
| − | |تصویر نشان= Coat of Arms of Kurdistan.svg
| |
| − | |alt_coat =
| |
| − | |symbol_type =
| |
| − | |شعار ملی=
| |
| − | |سرود سلطنتی=
| |
| − | |other_symbol_type =
| |
| − | |other_symbol =
| |
| − | |نقشه= Iraqi Kurdistan in Iraq (de-facto and disputed hatched).svg
| |
| − | |alt_map=
| |
| − | |زیرنویس نقشه=
| |
| − | |image_map2 =
| |
| − | |alt_map2 =
| |
| − | |map_caption2 =
| |
| − | |پایتخت= [[اربیل]]
| |
| − | |latd= | latm= | latNS =
| |
| − | |longd= |longm= |longEW =
| |
| − | |بزرگترین شهر=
| |
| − | |زبان رسمی= [[زبان کردی|کردی]] و [[عربی]]
| |
| − | |زبان محلی= [[ کردی سورانی ]] [[کردی بادینی ]] [[اورامی]]
| |
| − | |گروه نژادی=
| |
| − | |سال گروه نژادی=
| |
| − | |نوع حکومت= [[نظام پارلمانی]]
| |
| − | |نوع حاکمان= [[رئیس اقلیم کردستان]]{{سخ}}[[نخست وزیر]]
| |
| − | |نام حاکمان= [[مسعود بارزانی]]{{سخ}}[[نیچیروان ادریس بارزانی]]
| |
| − | |موارد مربوط به تشکیل= [[منطقه خود مختار|تأسیس]]{{سخ}}[[روز ملی]]
| |
| − | |تاریخ تشکیل= [[۱۹۷۰ (میلادی)|۱۹۷۰]]{{سخ}}[[نوروز]] [[۱ فروردین]]
| |
| − | |مساحت= ۴۰۶۴۳
| |
| − | |رتبه مساحت =
| |
| − | |تخمین جمعیت= ۴۶۹۰۹۳۹<ref>http://www.kurdishglobe.net/get-pdf-file/KurdishGlobe-2011-54-16.pdf?ID=286</ref><ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html#People CIA - The World Factbook<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref>
| |
| − | |رتبه تخمین جمعیت=
| |
| − | |سال تخمین جمعیت= [[۲۰۱۱]]
| |
| − | |سرشماری=
| |
| − | |سال سرشماری=
| |
| − | |تراکم جمعیت=
| |
| − | |رتبه تراکم جمعیت=
| |
| − | |تولید ناخالص داخلی=
| |
| − | |رتبه تولید ناخالص داخلی=
| |
| − | |سال تولید ناخالص داخلی=
| |
| − | |سرانه تولید ناخالص داخلی=
| |
| − | |سال سرانه تولید ناخالص داخلی=
| |
| − | |رتبه سرانه تولید ناخالص داخلی=
| |
| − | |جینی=
| |
| − | |رتبه جینی=
| |
| − | |سال جینی=
| |
| − | |وضع جینی=
| |
| − | |شاخص توسعه انسانی=
| |
| − | |رتبه شاخص توسعه انسانی=
| |
| − | |سال شاخص توسعه انسانی=
| |
| − | |وضع شاخص توسعه انسانی=
| |
| − | |واحد پول= [[دینار عراق]]
| |
| − | |کد واحد پول=
| |
| − | |منطقه زمانی =
| |
| − | |utc_offset=
| |
| − | |منطقه زمانی تابستانی=
| |
| − | |utc_offset_DST=
| |
| − | |جهت رانندگی= راست
| |
| − | |دامنه اینترنتی=
| |
| − | |ولتاژ برق=۲۲۰v
| |
| − | |بسامد برق=
| |
| − | |تقویم=[[گریگوری]]-[[میلادی]]
| |
| − | }}
| |
| − |
| |
| | '''کُردستان عراق''' (به [[کردی]]: هه‌رێمی کوردستان، Herêmî Kurdistan)، یک منطقهٔ خودمختار در بخش شمالی کشور عراق است. کردستان [[عراق]] از شرق با [[ایران]] از شمال با [[ترکیه]] و از غرب با [[سوریه]] هم‌مرز است. مرکز آن [[اربیل]] است. نام اربیل بر اساس قاعده [[قلب آوایی]] زبان کردی با تحریف آوایی روبه‌رو شده<ref>Khan, Geoffrey. 1999. [http://books.google.cz/books?id=we7Q1AxbiOYC&pg=PA2&lpg=PA2&dq=hawler+metathesis&source=bl&ots=4Dfj9e_iZD&sig=MzvV-fBuylNL9J2p2YAjQTNm1to&hl=en&sa=X&ei=XhdQUfjiFPT44QSehIDABQ&redir_esc=y#v=onepage&q=hawler%20metathesis&f=false A grammar of neo-Aramaic: the dialect of the Jews of Arbel]. Boston, MA: Brill Academic Publishers. p.2.</ref> و توسط کردها به صورت «هه‌ولیر» تلفظ می‌شود. (مقایسه شود با حه‌مه که تلفظ کردی محمد است یا وه‌فر که شکل کردی برف است.) واحد پول رایج در منطقه کردستان عراق، [[دینار عراق]] است و زبان‌های رسمی در این منطقه [[زبان کردی]] و [[زبان عربی]] است. رئیس اقلیم کردستان عراق [[مسعود بارزانی]] است. | | '''کُردستان عراق''' (به [[کردی]]: هه‌رێمی کوردستان، Herêmî Kurdistan)، یک منطقهٔ خودمختار در بخش شمالی کشور عراق است. کردستان [[عراق]] از شرق با [[ایران]] از شمال با [[ترکیه]] و از غرب با [[سوریه]] هم‌مرز است. مرکز آن [[اربیل]] است. نام اربیل بر اساس قاعده [[قلب آوایی]] زبان کردی با تحریف آوایی روبه‌رو شده<ref>Khan, Geoffrey. 1999. [http://books.google.cz/books?id=we7Q1AxbiOYC&pg=PA2&lpg=PA2&dq=hawler+metathesis&source=bl&ots=4Dfj9e_iZD&sig=MzvV-fBuylNL9J2p2YAjQTNm1to&hl=en&sa=X&ei=XhdQUfjiFPT44QSehIDABQ&redir_esc=y#v=onepage&q=hawler%20metathesis&f=false A grammar of neo-Aramaic: the dialect of the Jews of Arbel]. Boston, MA: Brill Academic Publishers. p.2.</ref> و توسط کردها به صورت «هه‌ولیر» تلفظ می‌شود. (مقایسه شود با حه‌مه که تلفظ کردی محمد است یا وه‌فر که شکل کردی برف است.) واحد پول رایج در منطقه کردستان عراق، [[دینار عراق]] است و زبان‌های رسمی در این منطقه [[زبان کردی]] و [[زبان عربی]] است. رئیس اقلیم کردستان عراق [[مسعود بارزانی]] است. |
| | | | |
| سطر ۷۴: |
سطر ۵: |
| | در منطقه کردستان عراق علاوه بر کردها، اقلیت‌های آشوری، ترکمن، عرب، کلدانی، ارمنی و غیره نیز زندگی می‌کنند.<ref>[http://www.krg.org/p/p.aspx?l=12&s=020000&r=304&p=214 حکومت محلی کردستان]، بازدید: مارس ۲۰۱۳.</ref> | | در منطقه کردستان عراق علاوه بر کردها، اقلیت‌های آشوری، ترکمن، عرب، کلدانی، ارمنی و غیره نیز زندگی می‌کنند.<ref>[http://www.krg.org/p/p.aspx?l=12&s=020000&r=304&p=214 حکومت محلی کردستان]، بازدید: مارس ۲۰۱۳.</ref> |
| | | | |
| − | در زمان حکومت [[حزب بعث|بعثیان]] آن حکومت تصمیم گرفت منطقه‌ای حائل در مرزهای شمالی خود با ایران ایجاد کند و برای این منظور از سال ۱۹۶۳ تا پایان [[جنگ ایران و عراق]] در سال ۱۹۸۸ در حدود چهار هزار روستای کردنشین را در این منطقه ویران کرد. ساکنان این مناطق و به طور کل حدود ۲۵ درصد از جمعیت کردنشین عراق به اجبار به نقاط دیگر عراق تبعید شدند و در این روند ۳۰۰ هزار کرد جان خود را از دست دادند.<ref>[http://www.pcgn.org.uk/PCGN_documents.htm THE KURDISH TOPONYMY OF NORTHERN IRAQ]. بازدید: سپتامبر ۲۰۱۳.</ref>
| |
| | | | |
| | == تاریخچه == | | == تاریخچه == |
| − | {{اصلی|تاریخ کردها}}
| |
| − |
| |
| | نام کردستان از ترکیب دو واژه ''کرد'' و پسوند فارسی ''[[ـستان]]'' گرفته شده‌است که به معنی سرزمین کردها است. بنابر قانون اساسی عراق نام این منطقه (به زبان عربی: اقلیم کردستان) است. | | نام کردستان از ترکیب دو واژه ''کرد'' و پسوند فارسی ''[[ـستان]]'' گرفته شده‌است که به معنی سرزمین کردها است. بنابر قانون اساسی عراق نام این منطقه (به زبان عربی: اقلیم کردستان) است. |
| | | | |
| سطر ۱۰۰: |
سطر ۲۸: |
| | اجزای فرهنگ کردستان عراق شباهت زیادی به فرهنگ ایرانی دارد ازجمله خویشاوندی زبانی و آداب و رسوم و جشن‌هایی مانند جشن ایرانی نوروز که جشن اصلی در منطقه کردستان عراق نیز به‌شمار می‌رود. البته در این منطقه اقوامی مانند [[ترکمن‌های عراق|ترکمن‌ها]] آشوری‌ها، ارمنی‌ها، عرب‌ها، [[ایزدی‌ها]]، [[شبک‌ها]] و [[مندائی‌ها]] نیز ساکنند که ویژگی‌های جدای فرهنگی خود را نیز دارا می‌باشند. | | اجزای فرهنگ کردستان عراق شباهت زیادی به فرهنگ ایرانی دارد ازجمله خویشاوندی زبانی و آداب و رسوم و جشن‌هایی مانند جشن ایرانی نوروز که جشن اصلی در منطقه کردستان عراق نیز به‌شمار می‌رود. البته در این منطقه اقوامی مانند [[ترکمن‌های عراق|ترکمن‌ها]] آشوری‌ها، ارمنی‌ها، عرب‌ها، [[ایزدی‌ها]]، [[شبک‌ها]] و [[مندائی‌ها]] نیز ساکنند که ویژگی‌های جدای فرهنگی خود را نیز دارا می‌باشند. |
| | | | |
| − | [[جنبش زنان کرد]] در این منطقه فعالیتی مثبت و موفق‌تر از دیگر مناطق کردنشین داشته و با تمرکز بر مسایل خاص زنان همچون [[خشونت علیه زنان]]، [[خودسوزی]]، همسرآزاری ([[خشونت خانگی]]) و [[قتل ناموسی]] شکل گرفته است و تحولات خوبی را در این منطقه پدید آورده است.<ref>{{یادکرد |کتاب = فصل زنان ۵ |نویسنده = [[رویا طلوعی]] |نویسندگان سایر بخش‌ها= به کوشش نوشین احمدی خراسانی و دیگران |ترجمه = |فصل = جنبش زنان کرد |صفحه = ص.۱۹۶| ناشر = [[انتشارات روشنگران و مطالعات زنان]] | چاپ = اول| سال = ۱۳۸۴ |شابک =}}</ref> از فعالان این جنبش می‌توان به [[هوزان محمود]] اشاره کرد.
| |
| | | | |
| − | فوتبال محبوب‌ترین ورزش در این منطقه است و به‌ویژه تیم‌های فوتبال اسپانیا ازجمله رئال مادرید و بارسلونا در کردستان عراق طرفداران زیادی دارند.<ref>همشی‌جی، محمود: [http://www.bbc.co.uk/persian/sport/2013/03/130303_mgh_magazine_barca_real_kurdistan.shtml اینجا اربیل؛ بارسایی هستی یا رئالی؟. بی‌بی‌سی فارسی]. ۰۳ مارس ۲۰۱۳ - ۱۳ اسفند ۱۳۹۱.</ref>
| + | |
| | + | |
| | | | |
| | === زبان‌ها === | | === زبان‌ها === |
| سطر ۱۱۶: |
سطر ۴۴: |
| | زبان و ادبیات فارسی همواره نفوذ و تاثیر زیادی در کردستان عراق داشته‌است.<ref>حسن‌پور، امیر، صدای آمریکا: [http://www.voanews.com/kurdish/news/a-58-2006-05-22-voa1-89185467.html گفتوگۆیه‌ک له‌گهڵ دکتۆر ئه‌میری حه‌سه‌نپور سه‌باره‌ت به گه‌شه‌پـێـکردنی زمانی کوردی]، بازدید: مه ۲۰۱۱. همچنین نگاه کنید به [http://zamaaneh.com/morenews/2007/01/post_443.html این پیوند].</ref> (نوشتار اصلی: [[زبان فارسی و کردستان عراق]]). | | زبان و ادبیات فارسی همواره نفوذ و تاثیر زیادی در کردستان عراق داشته‌است.<ref>حسن‌پور، امیر، صدای آمریکا: [http://www.voanews.com/kurdish/news/a-58-2006-05-22-voa1-89185467.html گفتوگۆیه‌ک له‌گهڵ دکتۆر ئه‌میری حه‌سه‌نپور سه‌باره‌ت به گه‌شه‌پـێـکردنی زمانی کوردی]، بازدید: مه ۲۰۱۱. همچنین نگاه کنید به [http://zamaaneh.com/morenews/2007/01/post_443.html این پیوند].</ref> (نوشتار اصلی: [[زبان فارسی و کردستان عراق]]). |
| | | | |
| − | == سیاست ==
| |
| − | [[پرونده:Jalal Talabani.jpg|چپ|بندانگشتی|180px|[[جلال طالبانی]]، رئیس جمهور کرد عراق]]
| |
| − | کردستان عراق کم‌وبیش بین دو جریان [[سورانی]] و [[بادینانی]] تقسیم شده‌است که دو نوع گویش کردی متفاوت دارند. گویش سورانی تحت نفوذ [[طالبانی]] است که [[قلاذه]] و [[کوه سنجاب]] و [[اربیل]] و [[سلیمانیه]] تا [[خانقین]] را زیر پوشش دارد.<ref>هوشمند، احسان: کرد یا کردها مدخلی جامعه‌شناختی بر کردشناسی. در: نشریه: «گفتگو» شهریور ۱۳۸۳ - شماره ۴۰. ص۱۹.</ref> گویش بادینانی که مرکزش [[زاخو]] است منطقه [[بارزان]] است و تا ترکیه پیش می‌رود. هردو نیرو سعی می‌کنند در مناطق یکدیگر نفوذ کنند و در تاریخ معاصر اغلب میانشان درگیری نظامی پیش آمده‌است. از دید تحلیلگران، درگیری دو جریان عمده شمال عراق بیش از آن که ناشی از ستیزه‌های ایدئولوژیک و سیاسی باشد ناشی از تفاوت‌های قومی و عشیره‌ای دو جریان بارزانی و طالبانی است که از این رهگذر البته تفاوت‌های زبانی ساکنان مناطق تحت نفوذشان نیز مورد تاکید قرار می‌گیرد.<ref>هوشمند، احسان: کرد یا کردها مدخلی جامعه‌شناختی بر کردشناسی. در: نشریه: «گفتگو» شهریور ۱۳۸۳ - شماره ۴۰. ص۱۹.</ref>
| |
| − |
| |
| − | پس از جنگ کویت و عراق و وضع ممنوعیت پرواز عراق به بالای خط ۳۶ درجه در سال ۱۹۹۱ کردهای عراق عملاً توانستند حکومت خود را تأسیس نمایند و با حل اختلافات گروهی و قیام علیه رژیم [[حزب بعث عراق]]، حکومت منطقه را به عهده گرفتند. کردها این خیزش را '''«راپه‌رین»''' می‌نامند.
| |
| − |
| |
| − | پس از سرنگونی رژیم [[حزب بعث عراق]]، [[کردها]] [[حکومت سرزمین کردستان]] در [[عراق]] را تشکیل دادند. از سال ۲۰۰۵ به بعد ریاست جمهوری (جلال طالبانی) و وزارت امور خارجه عراق (هوشیار زیباری) و فرمانده کل ارتش عراق (ژنرال زیباری) نیز توسط کردها اداره می‌گردد.
| |
| − | [[جلال طالبانی]] رئیس جمهور عراق و [[مسعود بارزانی]] صدر [[حزب دموکرات کردستان عراق]] و رهبر [[حکومت سرزمین کردستان]] است. از احزاب سیاسی کردستان که عضو [[پارلمان کردستان]] هستند می‌توان از [[حزب دموکرات کردستان عراق|پارتی دموکرات کردستان]]، [[اتحادیه میهنی کردستان]]، [[حزب سوسیالیست دموکرات کردستان|حزب سوسیالیست کردستان]] و [[حزب کمونیست کردستان عراق|حزب کمونیست کردستان]] نام برد. دکتر نچیروان بارزانی نخست وزیر کردستان دارای مدرک لیسانس علوم سیاسی از دانشگاه تهران و دکترای همین رشته از دانشگاه کمبریج است و نشان شوالیه جوان را نیز از طرف ملکه بریتانیا دریافت کرده است.
| |
| − |
| |
| − | همزمان با ناآرامی‌ها در کشورهای عربی که به [[بهار عرب]] شهرت یافت، کردستان عراق نیز شاهد اعتراضاتی علیه حکومت اقلیم کردستان عراق بود. در این ناآرامی‌ها شماری از شهروندان شهر [[سلیمانیه]] توسط نیروهای امنیتی کشته شدند.<ref>گل، ژیار: [http://www.bbc.co.uk/persian/world/2011/09/110929_jiyar_iraqi_kurdistan.shtml از اربیل تا سلیمانیه، عراقی دیگر]. بازدید: اکتبر ۲۰۱۱.</ref>
| |
| − |
| |
| − | پس از بروز [[جنگ داخلی سوریه|جنگ داخلی در سوریه]] آنها از این کشور همسایه [[پناهنده]] (اکثراً کرد) می‌پذیرند.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/world/2013/11/131112_an_iraq_kurdistan.shtml کردستان عراق؛ پناهگاهی برای آرامش] بی‌بی‌سی فارسی</ref>
| |
| − |
| |
| − | در ماه ژوئیه ۲۰۱۱ احزاب مخالف، مذاکرات با دولت را تحریم کردند و خواستار رفع توقیف کمک مالی دولت به احزاب مخالف و همچنین دستگیری مأمورانی شدند که به تظاهرکنندگان تیراندازی کرده بودند.<ref>گل، ژیار: [http://www.bbc.co.uk/persian/world/2011/09/110929_jiyar_iraqi_kurdistan.shtml از اربیل تا سلیمانیه، عراقی دیگر]. بازدید: اکتبر ۲۰۱۱.</ref>
| |
| − |
| |
| − | مقام‌های اقلیم کردستان می‌گویند که حکومت کردستان نوپا است و فرهنگ [[کاغذبازی]] و فساد مالی از رژیم گذشته به جای مانده‌است. اما مخالفان می‌گویند که آنان ۲۰ سال فرصت داشتند تا سیستم گذشته را عوض کنند.<ref>گل، ژیار: [http://www.bbc.co.uk/persian/world/2011/09/110929_jiyar_iraqi_kurdistan.shtml از اربیل تا سلیمانیه، عراقی دیگر]. بازدید: اکتبر ۲۰۱۱.</ref>
| |
| − |
| |
| − | == جغرافیا ==
| |
| − | کردستان عراق منطقه‌ای کوهستانی است. بلندترین قله آن ۳۶۱۱ متر بلندا دارد. نام این کوه که در مرز با ایران قرار دارد را چیغی‌در (به کردی: کێغی ده‌ر) و گاه [[هلگورد|هَلگورد]] ذکر کرده‌اند. در برخی منابع معنی نام چیغی‌در «کوه بیرونی» و در دیگر منابع معنی آن «چادر سیاه» ذکر شده است.{{سخ}}
| |
| − | رودهای بسیاری از کوه‌های کردستان عراق سرچشمه گرفته و در این منطقه جریان دارند. رودهای [[زاب بزرگ]] و [[زاب کوچک]] از شرق به غرب در منطقه جریان دارند. رود دجله نیز که از ترکیه سرچشمه می‌گیرد با گذر از کردستان عراق وارد مناطق جنوبی‌تر عراق می‌شود.
| |
| − |
| |
| − | بزرگترین دریاچه کردستان عراق دریاچه دوکان نام دارد. دریاچه‌های کوچک‌تری چون دریاچه دهوک نیز در این منطقه وجود دارند.
| |
| − |
| |
| − | بخش‌های غربی و جنوبی کردستان عراق چندان کوهستانی نیست و زمین‌های آن بیشتر به صورت تپه‌ماهور و دشت است. این منطقه با این وجود نسبت به دیگر بخش‌های صاف عراق سرسبزتر است.
| |
| − |
| |
| − | شهرهای منطقه خودگردان کردستان عراق (بر روی دکمه «نمایش» کلیک نمایید:):
| |
| − |
| |
| − | {{نقشه شهرهای کردستان عراق}}
| |
| − |
| |
| − | == اقتصاد ==
| |
| − |
| |
| − | اقتصاد کردستان عراق مبتنی بر درآمدهای نفتی است، از محل درآمدهای نفتی ساخت و ساز زیادی در شهرهای کردستان عراق صورت گرفته‌است. این منطقه منابع زیرزمینی گاز و فلزات نیز دارد. سیاست‌های صلح جویانه و قدرت سازگاری این حکومت با نظام بین‌الملل دستاوردهای مثبتی در زمینه‌های اقتصادی برای این منطقه داشته‌است.
| |
| − |
| |
| − | برپایه آمار سال ۲۰۱۳ (۱۳۹۱)، حجم مناسبات تجاری میان کردستان عراق و ترکیه بیش از ۸ میلیارد دلار در سال و مبادلات اقتصادی با ایران حدود ۵ میلیارد دلار بود.<ref>قریشی، کاوه: [http://www.bbc.co.uk/persian/world/2013/03/130316_l31_iraq_anniversary_kurds.shtml کردهای عراق ده سال پس از سقوط صدام]. در بی‌بی‌سی فارسی. ۱۹ مارس ۲۰۱۳ - ۲۹ اسفند ۱۳۹۱.</ref> در آن سال نرخ بیکاری در کردستان عراق نیز در حدود ۴ درصد گزارش شده‌است.<ref>همان منبع.</ref>
| |
| − |
| |
| − | == در تقسیمات کشوری ==
| |
| − | [[پرونده:KurdistanRegion Governorates.png|180 px|بندانگشتی|نقشه سیاسی کردستان عراق]]
| |
| − |
| |
| − | کردستان عراق میان شش استان تقسیم شده‌است که از این میان حکومت اقلیم کردستان بر سه استان [[استان اربیل|اربیل]]، [[استان سلیمانیه|سلیمانیه]]، [[استان دهوک|دهوک]] و قسمت‌هایی از استان‌های [[استان نینوا|نینوا]] و [[استان دیاله|دیاله]] چیرگی دارد. همچنین حکومت کردستان درخواست پیوستن [[استان کرکوک]] و بخش‌های بزرگ‌تری از استان‌های [[استان دیاله|دیاله]] و [[استان نینوا|نینوا]] و [[استان صلاح‌الدین|صلاح‌الدین]] را کرده‌است.
| |
| − |
| |
| − | == نیروهای مسلح ==
| |
| − | بیشتر نیروهای مسلح حکومت اقلیم کردستان را [[پیشمرگ|پیشمرگ‌ها]] تشکیل می‌دهند. پیشمرگ‌ها نیروهای مسلح [[کردها|کردی]] هستند که بر اساس سنت از جانب کردها به این نام نامیده شده‌اند. نیروهای پیشمرگ کردستان عراق در فرایند سرنگونی رژیم بعث از جانب نیروهای هم‌پیمانان در سال ۲۰۰۳ در قسمت شمالی عراق نقش عمده‌ای داشتند.
| |
| − |
| |
| − | == ورزش ==
| |
| − | [[تیم فوتبال کردستان عراق]]
| |
| − |
| |
| − | == آموزش عالی ==
| |
| − | پیش از برپایی حکومت منطقه‌ای کردستان عراق، آموزش عالی در این منطقه تنها به زبان عربی انجام می‌شد. پس از برپایی این حکومت زبان کردی نیز از زبان‌های آموزش در دانشگاه‌های این منطقه شد. دانشگاه‌های این منطقه عبارتند از:
| |
| − |
| |
| − | {| class="wikitable" cellspacing="2" style="width:100%;"
| |
| − | |-
| |
| − |
| |
| − | ! نهاد !! نشانی اینترنتی !! تاریخ تاسیس !! تعداد دانشجو
| |
| − | |- valign=top
| |
| − | | nowrap align="right" |[[دانشگاه سلیمانیه]] (UOS)
| |
| − | |[http://www.univsul.org/ http://www.univsul.org/]
| |
| − | | align="center" |۱۹۶۸||۲۵٬۹۰۰ (سال ۲۰۱۳)
| |
| − | |- valign=top
| |
| − | | nowrap align="right" |[[دانشگاه صلاح‌الدین]] (SU)
| |
| − | |[http://www.suh-edu.com http://www.suh-edu.com]
| |
| − | | align="center" |۱۹۷۰ || ۲۰ هزار (۲۰۱۳)
| |
| − | |- valign=top
| |
| − | | nowrap align=right|[[دانشگاه دهوک]]
| |
| − | |[http://www.uod.ac/ www.uod.ac]
| |
| − | | align=center|۱۹۹۲ || ۱٬۶۸۹ (۲۰۰۷)
| |
| − | |- valign=top
| |
| − | | nowrap align=right|[[دانشگاه کویه]] (KU)
| |
| − | |[http://www.koyauniversity.org/ www.koyauniversity.org]
| |
| − | | align=center|۲۰۰۳|| (؟) (۲۰۰۶)
| |
| − | |- valign=top
| |
| − | | nowrap align=right|[[دانشگاه کردستان - اربیل|دانشگاه کردستان]]
| |
| − | |[http://www.ukh.ac/ www.ukh.ac]
| |
| − | | align=center|۲۰۰۶ || ۴۰۰ (۲۰۰۶)
| |
| − | |- valign=top
| |
| − | | nowrap align=right|[[دانشگاه آمریکایی عراق - سلیمانیه]]
| |
| − | |[http://www.auis.edu.iq/ www.auis.edu.iq]
| |
| − | | align=center|۲۰۰۷|| ۵۰ (۲۰۰۷)
| |
| − | |- valign=top
| |
| − | | nowrap align=right|[[دانشگاه پزشکی اربیل]] (HMU)
| |
| − | |[http://www.hawlermu.org/ www.hawlermu.org]
| |
| − | | align=center|۲۰۰۶ || (؟) (۲۰۰۶)
| |
| − | |- valign=top
| |
| − | | nowrap align=right|[[دانشگاه بازرگانی و مدیریت]] (BMU)
| |
| − | |[http://www.bmu-me.net/ www.bmu-me.net]
| |
| − | | align=center|۲۰۰۷|| (؟) (۲۰۰۷)
| |
| − | |- valign=top
| |
| − | | nowrap align=right|[[دانشگاه سابیس]] (SABIS)
| |
| − | |[http://www.sabisuniversity.edu.iq/ www.sabisuniversity.edu.iq]
| |
| − | | align=center|۲۰۰۹ || (؟) (۲۰۰۹)
| |
| − | |- valign=top
| |
| − | | nowrap align=right|[[دانشگاه جهان]]
| |
| − | |[http://www.cihanuniversity.org/ www.cihanuniversity.org]
| |
| − | | align=center|؟ || (؟)
| |
| − | |- valign=top
| |
| − | | nowrap align=right|[[دانشگاه علم و فناوری کومار - سلیمانیه]] (KUST)
| |
| − | |[http://www.komar.edu.iq www.komar.edu.iq]
| |
| − | | align=center|۲۰۱۲||(؟)
| |
| − | |- valign=top
| |
| − | | nowrap align=right|[[دانشگاه خصوصی علم و فناوری اربیل]]
| |
| − | |[http://hpust.com/ hpust.com]
| |
| − | | align=center|؟ || (؟)
| |
| − | |- valign=top
| |
| − | | nowrap align=right|[[دانشگاه ایشیک]] (IU)
| |
| − | |[http://www.iu.edu.iq/ www.iu.edu.iq]
| |
| − | | align=center|۲۰۰۸ || ۱۷۰۰ (۲۰۱۲)
| |
| − | |- valign=top
| |
| − | | nowrap align=right|[[دانشگاه سوران]]
| |
| − | |[http://www.soranu.com/ www.soranu.com]
| |
| − | | align=center|۲۰۰۹||۲۲۰۰ (۲۰۱۱)
| |
| − | |- valign=top
| |
| − | | nowrap align=right|[[دانشگاه نوروز]]
| |
| − | |[http://؟/ ؟]
| |
| − | | align=center|؟ || (؟)
| |
| − | |- valign=top
| |
| − | | nowrap align=right|[[دانشگاه توسعه انسانی]]
| |
| − | |[http://؟/ ؟]
| |
| − | | align=center|؟ || (؟)
| |
| − | |}
| |
| − |
| |
| − | == برگزاری همهپرسی و احتمال استقلال کردستان ==
| |
| − | پس از آنکه ارتش عراق اواسط ماه ژوئن سال ۲۰۱۴ به دنبال [[حمله به شمال عراق (۲۰۱۴)|حملات گسترده شبه نظامیان]] [[دولت اسلامی عراق و شام]] موسوم به "داعش" از شهر [[کرکوک]] خارج شد، نیروهای پیشمرگه حکومت اقلیم کردستان عراق کنترل این شهر نفت‌خیز را به دست گرفتند. بارزانی تاکید کرد: "پیشمرگه‌های کرد از مناطقی که اکنون تحت کنترل آنهاست خارج نخواهند شد". پیشتر بارزانی با ادعای این مساله که کرکوک جزو منطقه کردستان عراق است گفته بود که "اقلیم کردستان عراق مجبور نیست بهای سیاست‌های اشتباه بغداد را بپردازد.<ref>[http://www.dw.de/فراخوان-رئیس-اقلیم-کردستان-عراق-به-تدارک-برگزاری-همهپرسی-استقلال/a-17757226 فراخوان رئیس اقلیم کردستان عراق به تدارک برگزاری همهپرسی استقلال] دویچه‌وله فارسی</ref>
| |
| − |
| |
| − | [[مسعود بارزانی]] رهبر منطقه [[کردستان عراق]] قویا اشاره کرد که برای کسب [[تجزیه‌طلبی|استقلال رسمی]] از باقی [[عراق]] تلاش خواهد کرد. او در مصاحبه‌ای گفت: "معلوم است که عراق دارد از هم می‌پاشد…. وقت آن است که مردم کردستان آینده خود را تعیین کنند و تصمیم مردم هرچه باشد آن را اجرا خواهیم کرد." [[نچیروان ادریس بارزانی]]، نخست‌وزیر اقلیم خودمختار کردستان عراق هم گفت که ممکن است همه عراق نتواند در آینده به صورت یک کشور باقی بماند همچنین بازگشت به شرایط پیش از پیروزی‌های داعش بسیار دشوار خواهد بود.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/world/2014/06/140624_u04_kerry_iraq_kurds_isis.shtml تاکید کری بر اتحاد عراقی‌ها در میان اشاره کردها به تلاش برای استقلال] بی‌بی‌سی فارسی</ref> در ۱۲ تیر ۱۳۹۳ مسعود بارزانی، از [[پارلمان کردستان|پارلمان]] این اقلیم خواست برای برگزاری [[همهپرسی]] درباره استقلال کردستان از عراق تاریخ تعیین کند. وی گفت:"آنچه در کشور به وقوع می‌پیوندد نشان دهنده شکست سیاست‌های [[نوری مالکی]] نخست وزیر عراق است، ما ۶ ما پیش به نوری مالکی هشدار دادیم اما او به هشدارهای ما گوش نداد و این هم نتایج آن است". بارزانی گفت:" برای تعیین سرنوشت ملت کرد از حمایت‌های بین‌المللی برخورداریم و آنهایی که از ما حمایت نمی‌کنند نیز دشمن ما نیستند"<ref>[http://www.entekhab.ir/fa/news/170295 تقاضای بارزانی از پارلمان کردستان برای آمادگی برای رفراندوم استقلال] خبرگزاری انتخاب</ref>
| |
| − |
| |
| − | === انضمام کرکوک به کردستان ===
| |
| − | بارزانی گفت از [[سازمان ملل متحد]] خواسته است تا در برنامه ریزی برای برگزاری رفراندومی در [[کرکوک]] برای انضمام این استان به کردستان، بر اساس ماده ۱۴۰ قانون اساسی عراق کمک کند. وی پس از دیداری با نیکولای ملادنف، نماینده ویژه سازمان ملل در عراق گفته بود ما از سازمان ملل می‌خواهیم تا در تحولات کرکوک و دیگر [[مناطق مورد مناقشه (عراق)|مناطق مورد مناقشه عراق]]، جایی که قرار است رفراندومی شفاف برگزار کنیم، مشارکت داشته باشد. بارزانی در ۱۲ تیر ۱۳۹۳ پارلمان با اشاره به این اختلاف، گفت :"ما ۱۰ سال صبر کردیم که در چارچوب قانون اساسی عراق و طبق ماده ۱۴۰ اختلاف نظر در باره کرکوک را حل کنیم ولی همه تلاش‌ها بی نتیجه بود".<ref>[http://www.entekhab.ir/fa/news/170295 تقاضای بارزانی از پارلمان کردستان برای آمادگی برای رفراندوم استقلال] خبرگزاری انتخاب</ref>
| |
| − |
| |
| − | === واکنش‌ها ===
| |
| − | [[جان کری]]، [[وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا|وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا]] گفت که کردستان را یک ناحیه مجزا نمی‌داند و تاکید کرد که [[ایالات متحده آمریکا]] معتقد است "یک عراق متحد قوی‌تر خواهد بود." همچنین بخش بزرگی از جامعه جهانی، بویژه [[ترکیه]] و دیگر کشورهای غربی مخالف تجزیه عراق هستند.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/world/2014/06/140624_u04_kerry_iraq_kurds_isis.shtml تاکید کری بر اتحاد عراقی‌ها در میان اشاره کردها به تلاش برای استقلال] بی‌بی‌سی فارسی</ref>
| |
| − |
| |
| − | [[بنیامین نتانیاهو]]، [[نخست‌وزیر]] [[اسرائیل]]، روز (۲۹ ژوئن/ ۸ تیر) از استقلال کردهای عراق در جهت ایجاد امکان همکاری‌های گسترده‌تر با "نیروهای میانه‌رو در منطقه" حمایت کرد. نتانیاهو در سخنرانی‌اش کردها را "ملت مبارزی" خواند که "تعهدات سیاسی خود را اثبات کرده‌اند و ارزش استقلال را دارند." اسرائیل از دهه ۱۹۶۰ روابط تجاری، اطلاعاتی و نظامی محتاطانه‌ای با کردها برای توازن قوای خود با کشورهای عرب منطقه برقرار کرده است.<ref>[http://www.dw.de/اعلام-حمایت-نتانیاهو-از-استقلال-کردستان-عراق/a-17745732 اعلام حمایت نتانیاهو از استقلال کردستان عراق] دویچه‌وله فارسی</ref>
| |
| − |
| |
| − | [[صالح مسلم]] رهبر [[کردستان سوریه|کردهای سوریه]] و [[حزب دمکراتیک کردستان سوریه]] گفت: جدایی کردها از عراق مورد تایید ما نیست، در شرایط فعلی جدایی منطقه کردستان عراق از کل عراق به نفع کردها نخواهد بود. تجزیه کشورها و رودررو قرار دادن ملیت‌ها با یکدیگر عملی صحیح نیست. وی با ادعای این که الگوی دولت ملی در [[قرن ۲۱]] کارآرایی ندارد، افزود: الگوی دولت ملی، قومیت‌های مختلف را رودرروی یکدیگر قرار می‌دهد و کسی این مدل را در قرن حاضر قبول ندارد. او گفت: ما از جدایی از سوریه دفاع نمی‌کنیم، کردها و سوری‌ها درصدد ساختن یک سوریه مبتنی بر [[حقوق بشر]] با هم یاری یکدیگر هستند.<ref>[http://www.entekhab.ir/fa/news/170402 رهبر کردهای سوریه: جدایی کردها از عراق را تایید نمی‌کنیم] خبرگزاری انتخاب</ref>
| |
| − |
| |
| − | [[حسین امیرعبداللهیان]]، معاون عربی آفریقایی [[وزارت امور خارجه ایران]]، گفت که این کشور هرگز اجازه تجزیه عراق را نمی‌دهد و این موضوع را "به صراحت" به دولت اقلیم کردستان اعلام کرده است. وی گفت: ایران جلوی تحقق "رویاهای نتانیاهو" را خواهد گرفت. امیرعبداللهیان با "دوستانه" توصیف کردن روابط ایران و رهبران کردستان عراق، این رهبران را به "خویشتن‌داری" فراخواند و تاکید آنان بر برگزاری همه پرسی را "شتابزده" دانست.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2014/07/140706_l39_abdollahian_iraq_kurdistan_independence.shtml معاون وزارت خارجه ایران: هرگز اجازه نمی‌دهیم عراق تجزیه شود] بی‌بی‌سی فارسی</ref>
| |
| − |
| |
| − | [[عبدالفتاح سیسی]]، رئیس جمهور مصر گفت: همه پرسی که هم اکنون کردها به منظور جدایی از عراق، خواهان برگزاری آن هستند در واقع سرآغاز فاجعه‌ای برای عراق خواهد بود که از دولت کردستان شروع و بعد از آن به مناطق کردنشین [[سوریه]] و دیگر مناطق [[اردن]] که در آن زندگی می‌کنند، کشیده می‌شود. چنین رفراندومی باعث شروع فروپاشی «فاجعه آمیز» عراق و تبدیل آن به کشورهای کوچک می‌شود که اکنون با حمله داعش شروع شده است.<ref>[http://www.entekhab.ir/fa/news/170859 السیسی: استقلال کردستان عراق "فاجعه" است] خبرگزاری انتخاب</ref><ref>[http://www.entekhab.ir/fa/news/170867 عبدالفتاح سیسی: به آمریکا و اروپا در مورد کمک به داعش هشدار داده بودم/به اینها گفته بودم، این گروه بعد از سوریه به سمت عراق، اردن و عربستان خواهد آمد] خبرگزاری انتخاب</ref>
| |
| | | | |
| | == پانویس == | | == پانویس == |
| سطر ۲۶۱: |
سطر ۵۲: |
| | * بخش تاریخ باستان: {{یادکرد |کتاب = فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، جلد دوم: دل ایرانشهر |نویسنده = محمدی ملایری، محمد |ترجمه = |فصل = |صفحه = | ناشر = انتشارات توس| چاپ = |شهر=تهران| سال = ۱۳۷۵|شابک =}} | | * بخش تاریخ باستان: {{یادکرد |کتاب = فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، جلد دوم: دل ایرانشهر |نویسنده = محمدی ملایری، محمد |ترجمه = |فصل = |صفحه = | ناشر = انتشارات توس| چاپ = |شهر=تهران| سال = ۱۳۷۵|شابک =}} |
| | | | |
| − | == جستارهای وابسته ==
| |
| − | * [[فهرست شهرهای کردستان عراق]]
| |
| − |
| |
| − | == نگارخانه ==
| |
| − | <gallery>
| |
| − | Image:PresidentBushAndBarzani.jpg|[[جورج بوش]] و [[مسعود بارزانی]] در [[کاخ سفید]]، [[۲۵ اکتبر]] [[۲۰۰۵ (میلادی)|۲۰۰۵]]
| |
| − | </gallery>
| |
| − |
| |
| − | == پیوند به بیرون ==
| |
| − | * [http://www.iran-emrooz.net/index.php?/world/more/9513/ نجات کردستان]
| |
| − | * [http://www.krg.org/ وب‌گاه حکومت خودگردان کردستان]
| |
| − | * [http://www.theotheriraq.com/ وب‌گاه کردستان، عراقی دیگر]
| |
| − | * [http://www.kurdistancorporation.com/ وب‌گاه توسعه کردستان]
| |
| − | * [http://www.radiozamaneh.com/morenews/2006/11/post_321.html دربارهٔ اقتصاد کردستان عراق] (به فارسی)
| |
| − | * [http://www.khabaronline.ir/detail/283261/weblog/zibakalam کردستان عراق را در یابیم]
| |
| | | | |
| − | {{ویکی‌انبار-رده|Iraqi Kurdistan}}
| |
| − | {{کشورها و مناطق ایرانی‌زبان}}
| |
| − | {{چهار تکه کردستان}}
| |
| | | | |
| | [[رده:کردستان عراق]] | | [[رده:کردستان عراق]] |
سرشماری رسمی از تعداد جمعیت این منطقه در دست نیست اما آخرین برآوردهای حکومت محلی جمعیت این منطقه را حدود ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر تخمین می‌زند.[۲]
در منطقه کردستان عراق علاوه بر کردها، اقلیت‌های آشوری، ترکمن، عرب، کلدانی، ارمنی و غیره نیز زندگی می‌کنند.[۳]
اجزای فرهنگ کردستان عراق شباهت زیادی به فرهنگ ایرانی دارد ازجمله خویشاوندی زبانی و آداب و رسوم و جشن‌هایی مانند جشن ایرانی نوروز که جشن اصلی در منطقه کردستان عراق نیز به‌شمار می‌رود. البته در این منطقه اقوامی مانند ترکمن‌ها آشوری‌ها، ارمنی‌ها، عرب‌ها، ایزدی‌ها، شبک‌ها و مندائی‌ها نیز ساکنند که ویژگی‌های جدای فرهنگی خود را نیز دارا می‌باشند.
زبان نوشتاری کردی در عراق به مرور دو شکل نیمه‌استاندارد پیدا کرد که تا امروزه ادامه دارد. یکی گونهٔ گویش کردی سورانی (بر پایهٔ لهجه‌های سورانی سلیمانیه و اربیل) و دیگری گونهٔ گویش بادینانی (بر پایهٔ لهجهٔ دهوک). این تفاوت‌ها همچنان پابرجاست و مانع ایجاد یک شکل زبانی یک‌دست و استاندارد برای کردهای عراق شده‌است. بخش بزرگی از استانداردسازی‌های اولیه در نوشته‌های کردی سورانی در خلال سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۷۵ انجام شد.[۱۲]
یک همایش سیاسی در عراق در سال ۱۹۵۹ تصمیم گرفت تا سورانی را «زبان استاندارد ادبی برای همهٔ کردها» اعلام کند، ولی بادینی‌زبانان (کرمانجی‌زبانان) شمال عراق و کردهای ترکیه چنین تصمیمی را نپذیرفتند.[۱۳]
