|
|
| (۲ نسخهٔ میانی توسط کاربر مشابهی که نشان داده نشده) |
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| − | {{درجه|متوسط|معیار}}
| |
| − | {{جعبه شهر ایران
| |
| − | |نام‌رسمی=بروجرد
| |
| − | |روی‌نقشه=
| |
| − | |عرض‌جغرافیایی=۳۳٫۸۰
| |
| − | |طول‌جغرافیایی=۴۸٫۵۰
| |
| − | |تصویر=Borujerd-collage1.jpg
| |
| − | |اندازه‌تصویر=275
| |
| − | |برچسب تصویر=تصویرهای بهم چسبیده بروجرد
| |
| − | |شهرستان=بروجرد
| |
| − | |بخش=[[بخش مرکزی شهرستان بروجرد|مرکزی]][[اشترینان]]
| |
| − | |دهستان=
| |
| − | |نام‌محلی=ووری یرد
| |
| − | |نام‌های‌دیگر= وروگرد
| |
| − | |نام‌های‌قدیمی=اُردکَرد ([[اشکانیان]])،{{سخ}}بَروگرد ([[ساسانیان]])
| |
| − | |سال‌شهرشدن= از دوره [[ساسانیان]]
| |
| − | |جمعیت=۲۴۰،۶۵۴ نفر سال ۱۳۹۰ <ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.sko.ir/Sarshomari1390/Shahrhaye_IRAN.xls|عنوان=نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰ | ناشر =معاونت برنامه ریزی استانداری خراسان جنوبی (به نقل از مرکز آمار ایران) |تاریخ =۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲}}</ref>
| |
| − | |رشدجمعیت=
| |
| − | |تراکم‌جمعیت=۶۵۵۸
| |
| − | |زبان=[[گویش بروجردی]]
| |
| − | |مذهب=[[شیعه]]<ref>[http://www.borujerd.ir/borujerd-shenasi/mardom-shenasi.html]</ref>
| |
| − | |مساحت=۳۵ کیلومتر مربع
| |
| − | |ارتفاع=۱۶۴۰ متر
| |
| − | |میانگین‌دما=۱۴/۶
| |
| − | |میانگین‌بارش‌سالانه=۴۵۹ میلی‌متر <ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://wrs.wrm.ir/m3/istgah_baranlist.asp?RecPerPage=ALL |عنوان=آمار بارندگی ایستگاههای باران‌سنجی مبنای وزارت نیرو | ناشر =شركت مديريت منابع آب ايران |تاریخ =۱۳۹۳ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۱۴ }}</ref>
| |
| − | |شمارروزهای‌یخبندان=۷۰
| |
| − | |شهردار=منوچهر یوسفی
| |
| − | |ره‌آورد=ورشو و کلوچه
| |
| − | |پیش‌شماره=۰۶۶۲ <ref>{{یادکرد وب| نشانی =http://tcl.co.ir/ictlorestan_content/media/image/2014/08/2686_orig.pdf| عنوان =پیش شماره شهرستان‌های استان لرستان| تاریخ بازدید =۱۱ سپتامبر ۲۰۱۴| نویسنده =| تاریخ = | ناشر = وب‌گاه مخابرات استان لرستان| زبان = فارسی| نشانی بایگانی =http://www.webcitation.org/6SVMvtOPx | تاریخ بایگانی = ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۴}}</ref>
| |
| − | |وب‌گاه=[http://www.borujerd.ir/home.html شهرداری بروجرد]
| |
| − | |جمله‌خوشامد= به بروجرد شهر فرهیختگان خوش آمدید
| |
| − | |پانویس=
| |
| − | }}
| |
| − |
| |
| | '''بُروجـِرد''' مرکز [[شهرستان بروجرد]]، دومین شهر پرجمعیت [[استان لرستان]] و سی و سومین شهر پرجمعیت [[ایران]] است. این شهر در شمال دشتی حاصلخیز به نام [[سیلاخور]] قرار گرفته و قله‌های مرتفع [[کوه گرین|گرّین]] از مجموعه رشته کوههای [[زاگرس]] مانند نواری شمال غربی تا جنوب شرقی آن را در بر گرفته‌اند و سرابهای دائمی متعددی که از دامنه این کوهها جاری است در اقتصاد منطقه و توسعه شهر بروجرد نقش اساسی داشته‌اند. از گذشته‌های دور، این شهر دارای موقعیت ویژه ارتباطی بوده‌است. قرارگیری بر سر شاهراه [[تهران]] - جنوب یکی از عوامل رونق اقتصادی شهر به شمار می‌رود. بروجرد در اواخر دوره ساسانیان یکی از دو شهر [[ماه نهاوند]] از توابع ناحیه [[پهله]] از سرزمین [[ماد]] بود. [[حموله بن علی بروجردی|حموله]] وزیر محلی [[آل ابی دلف]] از حکمرانان [[عباسیان|عباسی]] بین سالهای ۲۱۰ تا ۲۵۸ هجری قمری در عمران بروجرد کوشید و در آن منبری برپا کرد.<ref name=Hazin/><ref name=masalek/> [[محمدتقی حسام‌السلطنه]] شاهزاده [[قاجار]] و حاکم ولایت بروجرد و مضافات، در سال ۱۲۴۲ ه.ق. حکومت ولایت لرستان و ولایت خوزستان را نیز به دست آورد و بروجرد را حاکم نشین [[حکمرانی بروجرد، لرستان و خوزستان]] کرد.<ref name=etz>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= اعتضادالسلطنه |نام= |کتاب=اكسیرالتواریخ: تاریخ قاجاریه از آغاز تا سال ۱۲۵۹ ه.ق. | ناشر= چاپ جمشید كیان‌فر|سال=۱۳۷۰}}</ref>{{سخ}}جمعیت شهر بروجرد بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰ خورشیدی [[مرکز آمار ایران]] ۲۴۰،۶۵۴ نفر گزارش شده‌است. منطقه بروجرد یکی از مراکز مهم گویش‌وران زبان لری است<ref name="lori-language-ii"/> و زبان گفتاری رایج در شهر بروجرد [[گویش بروجردی]] است. به دلیل فعالیت شرکتهای مختلف [[پویانمایی رایانه‌ای]] در این شهر، بروجرداز سال ۱۳۸۹ به عنوان «پایتخت انیمیشن ایران» انتخاب شده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.irna.ir/fa/News/2000476098/سینما_و_تئاتر/دبیرخانه_ˈ_بروجرد_پایتخت_انیمیشن_ایرانˈ_فعالیت_خود_را_آغاز_کرد |عنوان=دبیرخانه بروجرد پایتخت انیمیشن ایرانˈ فعالیت خود را آغاز کرد | ناشر =ایرنا |تاریخ =۱۳۸۹/۱۰/۱۸ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۱۹ }}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= |عنوان=انتخاب بروجرد به عنوان پایتخت انیمیشن ایران | ناشر =ایسنا |تاریخ =شنبه ۲۹ خرداد ۱۳۸۹ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۱۹ }}</ref> به دلیل وجود تعداد زیادی واحدهای تولیدی و صنعتی و عرضه محصولات آنها در بازار داخلی و خارجی، بروجرد قطب صنعتی استان لرستان محسوب می‌شود.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.lorestankhabar.com/بخش-اقتصادی-4/66816-بروجرد-قطب-صنعت-لرستان-میزبان-واحدهای-صنعتی-استان |عنوان=بروجرد قطب صنعت لرستان میزبان واحدهای صنعتی استان | ناشر =لرستان خبر |تاریخ =۱۳۹۳/۰۳/۰۸ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۲۲ }}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.shabanews.net/News/No/18338 |عنوان=رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان لرستان گفت: شهرستان بروجرد قطب صنعتی لرستان است | ناشر =شبکه اخبار بنگاه و بازار ایران |تاریخ =۱۳۹۰/۱۲/۲۴ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۲۲ }}</ref> | | '''بُروجـِرد''' مرکز [[شهرستان بروجرد]]، دومین شهر پرجمعیت [[استان لرستان]] و سی و سومین شهر پرجمعیت [[ایران]] است. این شهر در شمال دشتی حاصلخیز به نام [[سیلاخور]] قرار گرفته و قله‌های مرتفع [[کوه گرین|گرّین]] از مجموعه رشته کوههای [[زاگرس]] مانند نواری شمال غربی تا جنوب شرقی آن را در بر گرفته‌اند و سرابهای دائمی متعددی که از دامنه این کوهها جاری است در اقتصاد منطقه و توسعه شهر بروجرد نقش اساسی داشته‌اند. از گذشته‌های دور، این شهر دارای موقعیت ویژه ارتباطی بوده‌است. قرارگیری بر سر شاهراه [[تهران]] - جنوب یکی از عوامل رونق اقتصادی شهر به شمار می‌رود. بروجرد در اواخر دوره ساسانیان یکی از دو شهر [[ماه نهاوند]] از توابع ناحیه [[پهله]] از سرزمین [[ماد]] بود. [[حموله بن علی بروجردی|حموله]] وزیر محلی [[آل ابی دلف]] از حکمرانان [[عباسیان|عباسی]] بین سالهای ۲۱۰ تا ۲۵۸ هجری قمری در عمران بروجرد کوشید و در آن منبری برپا کرد.<ref name=Hazin/><ref name=masalek/> [[محمدتقی حسام‌السلطنه]] شاهزاده [[قاجار]] و حاکم ولایت بروجرد و مضافات، در سال ۱۲۴۲ ه.ق. حکومت ولایت لرستان و ولایت خوزستان را نیز به دست آورد و بروجرد را حاکم نشین [[حکمرانی بروجرد، لرستان و خوزستان]] کرد.<ref name=etz>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= اعتضادالسلطنه |نام= |کتاب=اكسیرالتواریخ: تاریخ قاجاریه از آغاز تا سال ۱۲۵۹ ه.ق. | ناشر= چاپ جمشید كیان‌فر|سال=۱۳۷۰}}</ref>{{سخ}}جمعیت شهر بروجرد بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰ خورشیدی [[مرکز آمار ایران]] ۲۴۰،۶۵۴ نفر گزارش شده‌است. منطقه بروجرد یکی از مراکز مهم گویش‌وران زبان لری است<ref name="lori-language-ii"/> و زبان گفتاری رایج در شهر بروجرد [[گویش بروجردی]] است. به دلیل فعالیت شرکتهای مختلف [[پویانمایی رایانه‌ای]] در این شهر، بروجرداز سال ۱۳۸۹ به عنوان «پایتخت انیمیشن ایران» انتخاب شده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.irna.ir/fa/News/2000476098/سینما_و_تئاتر/دبیرخانه_ˈ_بروجرد_پایتخت_انیمیشن_ایرانˈ_فعالیت_خود_را_آغاز_کرد |عنوان=دبیرخانه بروجرد پایتخت انیمیشن ایرانˈ فعالیت خود را آغاز کرد | ناشر =ایرنا |تاریخ =۱۳۸۹/۱۰/۱۸ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۱۹ }}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= |عنوان=انتخاب بروجرد به عنوان پایتخت انیمیشن ایران | ناشر =ایسنا |تاریخ =شنبه ۲۹ خرداد ۱۳۸۹ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۱۹ }}</ref> به دلیل وجود تعداد زیادی واحدهای تولیدی و صنعتی و عرضه محصولات آنها در بازار داخلی و خارجی، بروجرد قطب صنعتی استان لرستان محسوب می‌شود.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.lorestankhabar.com/بخش-اقتصادی-4/66816-بروجرد-قطب-صنعت-لرستان-میزبان-واحدهای-صنعتی-استان |عنوان=بروجرد قطب صنعت لرستان میزبان واحدهای صنعتی استان | ناشر =لرستان خبر |تاریخ =۱۳۹۳/۰۳/۰۸ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۲۲ }}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.shabanews.net/News/No/18338 |عنوان=رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان لرستان گفت: شهرستان بروجرد قطب صنعتی لرستان است | ناشر =شبکه اخبار بنگاه و بازار ایران |تاریخ =۱۳۹۰/۱۲/۲۴ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۲۲ }}</ref> |
| − |
| |
| − | == ریشه‌شناسی ==
| |
| − | بروجرد با نامهای گوناگون در درازای تاریخ خوانده شده است، بروجرد را با نامهای زیر خوانده‌اند:
| |
| − |
| |
| − | اُرُجِرد-اُرُگِرد-اُرُذکَرد-اُروگِرد-الوکرد-بَرجود-بَردُجِرد-بَرگود-بَروجِرد-بُروجِرد-بروکرد-بَروگِرد-بکاگِرد-بوک گرد-پیروزگرد-پیروزه گِرد- فُروجِرد-فُلوُگِرد-فیروزگرد-فیروزه جرد- فیروزه گرد-وَرجرد-وَردگرد-وَروجِرد-وَروگِرد-وِروگرد-وِلوگرد-ووریِ گرد-ویروگرد-یزدجرد-یزدگرد.
| |
| − |
| |
| − | '''گرد''' و '''کرد''' در اسامی شهرهای ایرانی به معنای شهر، آبادی و ساخته و اثر هستند. [[اشکانیان]] و [[ساسانیان]] شهرها را بیشتر با پسوند ''گرد'' می‌ساخته‌اند همانند سوسنگرد، بروگرد و دارابگرد. عده‌ای نام درست بروجرد را '''ویروگرد''' دانسته‌اند که به معنای شهر و ساخته [[ویرو]] شاهزاده اشکانی است. کوهی در غرب بروجرد با نام [[قله ولاش|ولاش]] نیز یاد آور نام شاهان اشکانی است. اما معتبرترین نوشته‌ها، بروجرد را '''پیروزگرد''' دانسته‌اند که آن را به فیروز ساسانی منتسب می‌کند. [[سعید نفیسی]] بروجرد را از شهرهای [[ساسانیان]] و اصل آن را بروگرد و ساخته از «بر» + «گرد» دانسته‌است که به معنای شهری است که گرد است و بر و میوه فراوان دارد. [[یزدگرد سوم]] پادشاه ساسانی پس از شکست از اعراب به منطقه بروجرد گریخت و سپاهیانش در آن محل بر + او + گرد آمدند و به این ترتیب نام این محل '''بَروگرد''' شد.
| |
| − | در کتابهای تاریخی از بروجرد با نامهای گوناگون نام برده شده‌است مانند بَروجرد، فلوجرد، اردکرد، یزدگرد، ولوگرد. روحبخشان در کتاب «جغرافیای تاریخی بروجرد» بیش از سی مورد از صورتهای مختلف نام این شهر را به تفصیل ذکر نموده‌است.<ref> [http://www.zagrosonline.com/history.html zagrosonline]</ref>
| |
| − | امروزه بروجرد در [[گویش بروجردی]] وُوری یرد ''vūriyerd'' و در [[لری خرم‌آبادی]] وُروگرد ''vorūgerd'' نامیده می‌شود. بروگرد ''borūgerd'' نام روستایی آن و نیز نام به کار رفته در نوشته‌های پارسی سره و '''بروجرد''' ''borūjerd'' نام رسمی این شهر است.
| |
| − |
| |
| − | در منابع مختلف گاه به شهر بروجرد لقب‌هایی منتسب شده است. از جمله آنها '''شهر سبز حضرت سلیمان''' است که توسط [[ظل السلطان]] داده شد.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=ظل السلطان |نام=مسعود میرزا بن ناصر |کتاب=خاطرات ظل السلطان |به کوشش = حسین خدیو جم| ناشر=اساطیر |سال=۱۳۶۸| صفحه=۵۹۰| جلد=۲}}</ref> به دلیل اینکه شجاع الدین لر مدتی در این شهر سکونت داشت لقب '''شهر شجاعان''' را به آن دادند.<ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =مقدس جعفری | نام =محمد حسن | عنوان =پیشینه شهر و شهر نشینی در بروجرد | ژورنال =صدای زاگرس | مکان = | ناشر = | دوره =۱ | شماره =۱ | سال =۱۳۸۱ | صفحه =۴۱ | پیوند = | تاریخ بازبینی = | doi =}}</ref>
| |
| − | همچنین '''زادگاه فرزانگان''' از لقب‌های دیگر این شهر است. اما لقبی که بیشتر منابع بر آن تصریح دارند '''دارالسرور'''به معنای سرای شادمانی است که [[محمد تقی خان حکیم]] صفای شهر در فصل [[بهار]] را علت آن دانسته است.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=حکیم |نام=محمد تقی خان |کتاب=گنج دانش جغرافیای تاریخی شهرهای ایران| به کوشش= مهرعلی صوتی و جمشید کیانفر | ناشر=زرین |سال=۱۳۶۶}}</ref> همچنین لقب دیگری با نام '''دارالشوکه''' در پشت سکه‌های ضرب بروجرد در دوره [[قاجار]] دیده شده است.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=عزیزی |نام=علیرضا |کتاب=از ایران چه میدانم؟ - بروجرد | ناشر=پژوهش‌های فرهنگی |سال=۱۳۸۳|صفحه= ۳۴}}</ref>
| |
| | | | |
| | == پیشینه تاریخی == | | == پیشینه تاریخی == |
| | === آثار پیش از تاریخ === | | === آثار پیش از تاریخ === |
| | در ناحیه بروجرد به ویژه در دشت سیلاخور، تعداد زیادی تپه های باستانی و تاریخی وجود دارد که از دور های پیش از تاریخ تا قرن معاصر آباد بوده اند. از نظر باستان شناسی، [[تپه قرق]] با قدمت [[عصر مس]] در [[دهستان شیروان]]، از مهمترین تپه های باستانی شهرستان بروجرد است که تا پنج طبقه لایه برداری و مطالعه شده است. اشکال هندسی و رنگ اخرایی سفال های کشف شده قدمت آن را با [[تپه گیان]] و کوهدشت لرستان همزمان می کند. در لایه های بیرونی، تک سفال هایی از دوره های بعدی از جمله اشکانیان هم در آن دیده می شود <ref name=farhang>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=آنی زاده |نام=علی |کتاب=فرهنگ مردم بروجرد | ناشر=طرح آینده |سال=۱۳۸۸}}</ref> (ص. ۹). [[تپه قلعه رومیان]] نیز در سه کیلومتری جنوب بروجرد از تپه های مهم باستانی منطقه است که تا قرن نهم دارای اهمیت نظامی بوده است (همان). | | در ناحیه بروجرد به ویژه در دشت سیلاخور، تعداد زیادی تپه های باستانی و تاریخی وجود دارد که از دور های پیش از تاریخ تا قرن معاصر آباد بوده اند. از نظر باستان شناسی، [[تپه قرق]] با قدمت [[عصر مس]] در [[دهستان شیروان]]، از مهمترین تپه های باستانی شهرستان بروجرد است که تا پنج طبقه لایه برداری و مطالعه شده است. اشکال هندسی و رنگ اخرایی سفال های کشف شده قدمت آن را با [[تپه گیان]] و کوهدشت لرستان همزمان می کند. در لایه های بیرونی، تک سفال هایی از دوره های بعدی از جمله اشکانیان هم در آن دیده می شود <ref name=farhang>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=آنی زاده |نام=علی |کتاب=فرهنگ مردم بروجرد | ناشر=طرح آینده |سال=۱۳۸۸}}</ref> (ص. ۹). [[تپه قلعه رومیان]] نیز در سه کیلومتری جنوب بروجرد از تپه های مهم باستانی منطقه است که تا قرن نهم دارای اهمیت نظامی بوده است (همان). |
| − | [[پرونده:Sixth province of Iran.PNG|بندانگشتی|180px|[[استان ششم]]]]
| |
| − |
| |
| | === پیش از اسلام === | | === پیش از اسلام === |
| | شواهد و اشارات تاریخی حاکی است که بروجرد از شهرهای قبل از اسلام بوده و دلایل زبانشناسی نیز واژه بروجرد را با ترکیب دو جزء برو + گرد موجودیت این شهر را به پیش از اسلام میرساند زیرا که گرد در زبانهای قدیمی ایران به معنای شهر می‌باشد.<ref> [http://www.lorestanmiras.ir/Lorestaan/boroojerd.htm بروجرد] </ref> بروجرد از شهرهای باستانی ایران است که برخی ساخت آن را به [[منوچهر]] از سلسله [[پیشدادیان]] نسبت می‌دهند اما شواهد کافی در مورد شهر بودن آن تنهااز دوران [[ساسانیان]] موجود است که بر اساس کتابهای تاریخی، بروجرد یکی از پایگاههای نظامی ایران به هنگام حمله اعراب و جنگ نهاوند بوده‌است. در گذشته بروجرد از شهرهای آباد و مهم بوده و گاه فرمانداری جداگانه و گاه مرکز استان لرستان و خوزستان بوده‌است.<ref> [http://setinelor.com/fa/archives/2009/10/07/9687 بروجرد (وروگرد- بروگرد)] ''ستین لر'' </ref>[[مینورسکی]] نام اصلی این شهر را ویروگرد و آن را منتسب به '''ویرو''' شاهزاده دوره اشکانی می داند.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=مینورسکی |نام=ولادیمیر فدروویچ |کتاب=درباره ویس و رامین. ترجمه مقربی. در:فرهنگ ایران زمین ج.۴ به نقل از دانشنامه جهان اسلام:مدخل [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=1066 بروجرد] | ناشر=|سال=۱۳۳۵}}</ref> | | شواهد و اشارات تاریخی حاکی است که بروجرد از شهرهای قبل از اسلام بوده و دلایل زبانشناسی نیز واژه بروجرد را با ترکیب دو جزء برو + گرد موجودیت این شهر را به پیش از اسلام میرساند زیرا که گرد در زبانهای قدیمی ایران به معنای شهر می‌باشد.<ref> [http://www.lorestanmiras.ir/Lorestaan/boroojerd.htm بروجرد] </ref> بروجرد از شهرهای باستانی ایران است که برخی ساخت آن را به [[منوچهر]] از سلسله [[پیشدادیان]] نسبت می‌دهند اما شواهد کافی در مورد شهر بودن آن تنهااز دوران [[ساسانیان]] موجود است که بر اساس کتابهای تاریخی، بروجرد یکی از پایگاههای نظامی ایران به هنگام حمله اعراب و جنگ نهاوند بوده‌است. در گذشته بروجرد از شهرهای آباد و مهم بوده و گاه فرمانداری جداگانه و گاه مرکز استان لرستان و خوزستان بوده‌است.<ref> [http://setinelor.com/fa/archives/2009/10/07/9687 بروجرد (وروگرد- بروگرد)] ''ستین لر'' </ref>[[مینورسکی]] نام اصلی این شهر را ویروگرد و آن را منتسب به '''ویرو''' شاهزاده دوره اشکانی می داند.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=مینورسکی |نام=ولادیمیر فدروویچ |کتاب=درباره ویس و رامین. ترجمه مقربی. در:فرهنگ ایران زمین ج.۴ به نقل از دانشنامه جهان اسلام:مدخل [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=1066 بروجرد] | ناشر=|سال=۱۳۳۵}}</ref> |
| سطر ۶۵: |
سطر ۱۷: |
| | | | |
| | === پس از اسلام === | | === پس از اسلام === |
| − | [[پرونده:City Gate Boroudgerd by Eugène Flandin.jpg|بندانگشتی|دروازه بروجرد اثر [[اوژن فلاندن]]، ۱۲۲۰ هجری شمسی]][[پرونده:Afvaj.jpg|بندانگشتی|افواج لرستان و عربستان (خوزستان) در بروجرد، دوره قاجار.]]
| |
| − | [[پرونده:Iranian_child_victims.jpg||بندانگشتی|چپ|سالن ورزشی آیت‌الله طالقانی در بروجرد. اجساد دانش‌آموزان ایرانی که بر اثر حملهٔ هواپیماهای عراقی در ۲۰ دی ۱۳۶۵ کشته شدند.]]
| |
| − |
| |
| | در تقسیمات باستانی ایران، بروجرد به همراه [[نهاوند]] بخشی از دو نقطه شهری [[ماه نهاوند]] از توابع [[پهله]] از سرزمین [[ماد]] بوده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= |عنوان=بروجرد | ناشر =دانشنامه جهان اسلام (نقل قول از ابن مقفع) |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۱۱ شهریور ۱۳۹۱}}</ref> [[حموله بن علی بروجردی|حموله]] وزیر حکومت محلی [[آل ابی دلف]] از حکمرانان عرب خلفای [[عباسیان|عباسی]] که بین سالهای ۲۱۰ تا ۲۵۸ هجری قمری در [[کرج ابودلف|کرج ابی دلف]] ناحیه‌ای بین [[اراک]] و بروجرد امروزی (شهر آستانه از توابع شهرستان شازند) ساکن شده بودند، به بازسازی بروجرد پرداخت و در آن منبری برپا کرد.<ref name="masalek">{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= |نام=ابراهیم بن محمد اصطخری |کتاب=مسالک الممالک | ناشر= چاپ دخویه لیدن|سال=۱۹۶۷. به نقل از دانشنامه جهان اسلام: مدخل [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=1066 بروجرد]}}</ref>. بروجرد بین قرن سوم تا ششم بخشی از [[ناحیه جبال|ولایت جبال]] بود که مرکز آن ناحیه در دوره مذکور شهر کرج بود. کرج از بروجرد کوچکتر بود و و میوه و مایحتاج آن از بروجرد تامین می شد <ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=ابن حوقل |نام= |کتاب=صوره الارض | ناشر= |سال= |صفحه= ص. 361}} نقل در اطلس شیعه. ۱۳۸۷</ref>. | | در تقسیمات باستانی ایران، بروجرد به همراه [[نهاوند]] بخشی از دو نقطه شهری [[ماه نهاوند]] از توابع [[پهله]] از سرزمین [[ماد]] بوده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= |عنوان=بروجرد | ناشر =دانشنامه جهان اسلام (نقل قول از ابن مقفع) |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۱۱ شهریور ۱۳۹۱}}</ref> [[حموله بن علی بروجردی|حموله]] وزیر حکومت محلی [[آل ابی دلف]] از حکمرانان عرب خلفای [[عباسیان|عباسی]] که بین سالهای ۲۱۰ تا ۲۵۸ هجری قمری در [[کرج ابودلف|کرج ابی دلف]] ناحیه‌ای بین [[اراک]] و بروجرد امروزی (شهر آستانه از توابع شهرستان شازند) ساکن شده بودند، به بازسازی بروجرد پرداخت و در آن منبری برپا کرد.<ref name="masalek">{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= |نام=ابراهیم بن محمد اصطخری |کتاب=مسالک الممالک | ناشر= چاپ دخویه لیدن|سال=۱۹۶۷. به نقل از دانشنامه جهان اسلام: مدخل [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=1066 بروجرد]}}</ref>. بروجرد بین قرن سوم تا ششم بخشی از [[ناحیه جبال|ولایت جبال]] بود که مرکز آن ناحیه در دوره مذکور شهر کرج بود. کرج از بروجرد کوچکتر بود و و میوه و مایحتاج آن از بروجرد تامین می شد <ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=ابن حوقل |نام= |کتاب=صوره الارض | ناشر= |سال= |صفحه= ص. 361}} نقل در اطلس شیعه. ۱۳۸۷</ref>. |
| | | | |
| سطر ۷۷: |
سطر ۲۶: |
| | از قرن دهم و همزمان با دوره [[صفویه]] در بیشتر زمان‌ها {{مدرک|چه زمان‌هایی؟}} ولایت بروجرد به صورت مستقل اداره می‌شده است و شامل بروجرد و [[جاپلق]] بوده است. این ترتیب تا دوره [[پهلوی اول]] ادامه داشت. در اواخر قرن دهم و اوایل قرن یازدهم هجری و همزمان با حکومت [[صفویان]]، لشکریان عثمانی (رومی) به مناطق غربی ایران حمله های متعددی کردند و بخش هایی از این مناطق را به اشغال خود درآوردند و ایرانیان را در حوالی بروجرد شکست دادند. در سال ۹۹۷ هجری، سپاه ایران به فرماندهی [[قورخمس‌خان شاملو]] در حوالی بروجرد از قشون [[عثمانی]] شکست خورد. <ref>احمد بن حسین منشی قمی. خلاصة التواریخ. تهران: چاپ احسان اشراقی، ۱۳۵۹ـ۱۳۶۳، ج ۲، ص ۸۸۵. </ref>{{سخ}} | | از قرن دهم و همزمان با دوره [[صفویه]] در بیشتر زمان‌ها {{مدرک|چه زمان‌هایی؟}} ولایت بروجرد به صورت مستقل اداره می‌شده است و شامل بروجرد و [[جاپلق]] بوده است. این ترتیب تا دوره [[پهلوی اول]] ادامه داشت. در اواخر قرن دهم و اوایل قرن یازدهم هجری و همزمان با حکومت [[صفویان]]، لشکریان عثمانی (رومی) به مناطق غربی ایران حمله های متعددی کردند و بخش هایی از این مناطق را به اشغال خود درآوردند و ایرانیان را در حوالی بروجرد شکست دادند. در سال ۹۹۷ هجری، سپاه ایران به فرماندهی [[قورخمس‌خان شاملو]] در حوالی بروجرد از قشون [[عثمانی]] شکست خورد. <ref>احمد بن حسین منشی قمی. خلاصة التواریخ. تهران: چاپ احسان اشراقی، ۱۳۵۹ـ۱۳۶۳، ج ۲، ص ۸۸۵. </ref>{{سخ}} |
| | بر اساس قانون تقسیمات کشوری مصوب ۱۶ آبان ۱۳۱۶ شهر بروجرد در کنار شهرهایی مانند [[ملایر]] و خرم‌آباد بخشی از [[استان غرب]] به شمار می‌آمد اما پس از تغییر قانون در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۱۶ تعداد [[استان‌های ایران]] از شش استان به ده استان تغییر یافت و بروجرد در کنار شهرهایی مانند خرم‌آباد، [[اهواز]]، [[دزفول]] و [[آبادان]] در [[استان ششم]] قرار گرفت.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=3749 |عنوان =تقسیمات کشوری | ناشر =دانشنامه جهان اسلام |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۶ مه ۲۰۱۳}}</ref> بروجرد براساس قانون تقسیمات کشوری مصوب ۱۳۲۶ ه. ش. به عنوان یکی از بخشهای تابعه [[شهرستان خرم‌آباد]] در استان ششم کشور قرار گرفت که در سال ۱۳۲۸ ه. ش از خرم‌آباد منفک و به شهرستان ارتقاء یافت.<ref>http://www.dastour.ir/Brows/?lid=24595</ref> <ref>http://alihme.wikispaces.com/file/view/divisions.pdf</ref> | | بر اساس قانون تقسیمات کشوری مصوب ۱۶ آبان ۱۳۱۶ شهر بروجرد در کنار شهرهایی مانند [[ملایر]] و خرم‌آباد بخشی از [[استان غرب]] به شمار می‌آمد اما پس از تغییر قانون در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۱۶ تعداد [[استان‌های ایران]] از شش استان به ده استان تغییر یافت و بروجرد در کنار شهرهایی مانند خرم‌آباد، [[اهواز]]، [[دزفول]] و [[آبادان]] در [[استان ششم]] قرار گرفت.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=3749 |عنوان =تقسیمات کشوری | ناشر =دانشنامه جهان اسلام |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۶ مه ۲۰۱۳}}</ref> بروجرد براساس قانون تقسیمات کشوری مصوب ۱۳۲۶ ه. ش. به عنوان یکی از بخشهای تابعه [[شهرستان خرم‌آباد]] در استان ششم کشور قرار گرفت که در سال ۱۳۲۸ ه. ش از خرم‌آباد منفک و به شهرستان ارتقاء یافت.<ref>http://www.dastour.ir/Brows/?lid=24595</ref> <ref>http://alihme.wikispaces.com/file/view/divisions.pdf</ref> |
| − |
| |
| − | در زمان [[جنگ ایران و عراق]] بروجرد پذیرای جمعیت زیادی از جنگزدگان خوزستانی شد و همچنین بارها مورد بمباران هوایی قرار گرفت. در [[بمباران مدرسه‌های ایران توسط عراق|یکی از این بمباران‌ها]] که در روز [[۲۰ دی]] [[۱۳۶۵]] روی داد، هواپیمای عراقی دو مدرسه شهید فیاض‌بخش و مام حسن مجتبی در محله ابراهیم‌آباد این شهر را بمباران کردند که منجر به کشته شدن ۶۰ دانش آموز شد. با اینکه استان لرستان و شهر بروجرد در جنگ تحمیلی بارها مورد حملات هوایی و موشکی عراق قرار گرفتند بعد از اتمام جنگ هیچ گونه اعتباری مبنی بر مناطق جنگ زده دریافت نکردند که این خود یکی از دلایل عدم توسعه کمی و نسبی صنعتی در این منطقه است ا.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://khorramabad.irna.ir/News/80493346/زنگ-مدرسه-ای-كه-با-انفجار-بمب-به-صدا-در-آمد/اجتماعي/ |عنوان=زنگ مدرسه‌ای که با انفجار بمب به صدا در آمد | ناشر =ایرنا |تاریخ =۲۰ دی ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=شنبه ۴ خرداد ۱۳۹۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | == جغرافیا ==
| |
| − | بروجرد در ارتفاع ۱۶۲۰ متری از سطح دریا و در ۳۳/۹ درجه شمالی و ۴۸/۸ درجه شرقی واقع می‌باشد. بلندترین نقطه شهرستان بروجرد [[قله ولاش]] با ارتفاع ۳۶۲۳ متر در غرب شهر بروجرد و پست ترین ناحیه در دشت [[سیلاخور]] با ارتفاع تقریبی ۱۵۰۰ متر قرار دارد.<ref> [http://www.borujerd.8k.com/geography.htm جغرافیای بروجرد] </ref> شهر بروجرد بر کوهپایه‌های [[زاگرس]] و در دشت [[سیلاخور]] قرار گرفته و از سه جهت شرق، شمال و غرب به کوه ختم می‌شود. کوه [[گرین]] ۳۶۲۳ با متر در غرب بروجرد و کوه [[میش پرور]] ۳۵۰۰ با متر در جنوب غربی بروجرد قرار دارد. تنها در جهت جنوب و جنوب شرقی است که دشت وسیع سیلاخور قرار گرفته‌است. این شهر و مناطق پیرامون آن به دلیل قرار گیری بر روی [[گسل سراسری زاگرس]]، زلزله خیز هستند.
| |
| − | === اقلیم ===
| |
| − | بروجرد دارای آب و هوای سرد کوهستانی با زمستانهای پر برف و سرد و تابستانهای معتدل است. تعداد روزهای یخبندان در برخی از نقاط این ناحیه به بیش از ۷۰ روز می‌رسد. بیشترین درجه حرارت در تابستان‌ها ۳۸ درجه و کم‌ترین آن در زمستان ۱۸ درجه زیر صفر برآورد شده‌است. میزان باران سالیانه [[شهرستان بروجرد]] حدود ۵۰۰ میلی‌متر است که بیشتر در فصل بهار انجام می‌گیرد و میانگین دمای سالانه ۱۴/۶ است. در زمستان بارشها بیشتر به صورت [[برف]] است.<ref>[http://www.lorestanmet.ir/files/borujerd.pdf سایت هواشناسی استان لرستان]</ref> میانگین دراز مدت بارش سالانه در ایستگاه هواشناسی شهر بروجرد ۴۵۹ میلی‌متر بوده است اما در سال آبی ۹۲-۹۳ میزان بارندگی سالانه ثبت شده این شهر به ۴۸۱٫۵ میلی‌متر رسیده که نسبت به متوسط درازمدت این منطقه از ۴٫۹ درصد افزایش برخوردار بوده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://wrs.wrm.ir/m3/istgah_baranlist.asp?RecPerPage=ALL |عنوان=آمار بارندگی ایستگاههای باران‌سنجی مبنای وزارت نیرو | ناشر =شركت مديريت منابع آب ايران |تاریخ =۱۳۹۳ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۱۴ }}</ref> به اعتقاد بسیاری از کارشناسان آب و هوای شهرستان بروجرد، اقلیم این شهرستان و طول و عرض جغرافیایی آن هم عرض بسیاری از نقاط [[کشورهای اروپایی]] است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.mehrnews.com/detail/News/1565143 |عنوان=بهار در قلب طبیعت سحر انگیز بروجرد/ آب و هوای اروپایی در همین نزدیکی | ناشر =مهر نیوز |تاریخ =۹ فروردین ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=}}</ref> وجود آب و هوای مطلوب از دیرباز بهار در بروجرد مورد ستایش مردم واقع می‌شد. موید این مطلب شاه بیت معروف [[قاآنی]] است که در باب بهار بروجرد سروده‌است:<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.sarzaminepars.com/index.php?option=com_content&view=article&id=495&Itemid=560&lang=ar |عنوان= بروجرد (مرکز شهرستان) | ناشر =سرزمین پارس |تاریخ =۲۳ آگوست ۲۰۱۱ |تاریخ بازبینی=}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | [[پرونده:Boroujerd poem.png|بی‌قاب|وسط|شعر قاآنی|650px]]
| |
| − | {{سخ}}
| |
| − | بروجرد از شمال با شهرهای [[ملایر]] و [[نهاوند]]، از شمال شرق با [[شازند]]، از غرب با [[الشتر]] و از جنوب با [[خرم‌آباد]] و [[دورود]] همسایه است.{{مدرک}}
| |
| − |
| |
| − | {{موقعیت جغرافیایی
| |
| − | | مرکز = بروجرد
| |
| − | | شمال = [[ملایر]]
| |
| − | | شمال شرقی = [[شازند]]
| |
| − | | شرق =[[ازنا]]
| |
| − | | جنوب شرقی = [[دورود]]
| |
| − | | جنوب =[[خرم‌آباد]]
| |
| − | | جنوب غربی = [[بیرانشهر]]
| |
| − | | غرب = [[الشتر]]
| |
| − | | شمال غربی = [[نهاوند]]
| |
| − | | تصویر =
| |
| − | }}
| |
| − | {{سخ}}
| |
| − | <div class="center">
| |
| − | {{Klimatabelle
| |
| − | | TABELLE =
| |
| − | | DIAGRAMM TEMPERATUR =
| |
| − | | DIAGRAMM NIEDERSCHLAG =
| |
| − | | DIAGRAMM NIEDERSCHLAG HÖHE = 100
| |
| − | | QUELLE = [http://www.weather.ir/farsi/amar/admin2.asp?CODE=56]
| |
| − | | Ort = بروجرد
| |
| − | <!-- durchschnittliche Höchsttemperatur für den jeweiligen Monat in °C -->
| |
| − | | hmjan = 5.7
| |
| − | | hmfeb = 8.2
| |
| − | | hmmär = 12.9
| |
| − | | hmapr = 19.2
| |
| − | | hmmai = 25.0
| |
| − | | hmjun = 32.0
| |
| − | | hmjul = 36.0
| |
| − | | hmaug = 35.9
| |
| − | | hmsep = 31.1
| |
| − | | hmokt = 23.8
| |
| − | | hmnov = 15.1
| |
| − | | hmdez = 9.2
| |
| − | <!-- durchschnittliche Niedrigsttemperatur für den jeweiligen Monat in °C -->
| |
| − | | lmjan = -3.0
| |
| − | | lmfeb = -1.5
| |
| − | | lmmär = 2.0
| |
| − | | lmapr = 6.9
| |
| − | | lmmai = 10.4
| |
| − | | lmjun = 15.0
| |
| − | | lmjul = 19.2
| |
| − | | lmaug = 18.9
| |
| − | | lmsep = 14.1
| |
| − | | lmokt = 9.6
| |
| − | | lmnov = 4.4
| |
| − | | lmdez = 0.2
| |
| − | <!-- durchschnittliche Temperatur für den jeweiligen Monat in °C -->
| |
| − | | avjan =
| |
| − | | avfeb =
| |
| − | | avmär =
| |
| − | | avapr =
| |
| − | | avmai =
| |
| − | | avjun =
| |
| − | | avjul =
| |
| − | | avaug =
| |
| − | | avsep =
| |
| − | | avokt =
| |
| − | | avnov =
| |
| − | | avdez =
| |
| − | <!-- durchschnittliche Niederschlagsmenge für den jeweiligen Monat in mm -->
| |
| − | | nbjan = 67.4
| |
| − | | nbfeb = 60.4
| |
| − | | nbmär = 102.0
| |
| − | | nbapr = 68.6
| |
| − | | nbmai = 21.1
| |
| − | | nbjun = 2.7
| |
| − | | nbjul = 0.6
| |
| − | | nbaug = 0.4
| |
| − | | nbsep = 0.1
| |
| − | | nbokt = 14.0
| |
| − | | nbnov = 64.3
| |
| − | | nbdez = 70.6
| |
| − | <!-- durchschnittliche Anzahl täglicher Sonnenstunden für den jeweiligen Monat in h/d -->
| |
| − | | shjan =
| |
| − | | shfeb =
| |
| − | | shmär =
| |
| − | | shapr =
| |
| − | | shmai =
| |
| − | | shjun =
| |
| − | | shjul =
| |
| − | | shaug =
| |
| − | | shsep =
| |
| − | | shokt =
| |
| − | | shnov =
| |
| − | | shdez =
| |
| − | <!-- durchschnittliche Wassertemperatur (Meere, Seen u. ä.) für den jeweiligen Monat in °C -->
| |
| − | | wtjan =
| |
| − | | wtfeb =
| |
| − | | wtmär =
| |
| − | | wtapr =
| |
| − | | wtmai =
| |
| − | | wtjun =
| |
| − | | wtjul =
| |
| − | | wtaug =
| |
| − | | wtsep =
| |
| − | | wtokt =
| |
| − | | wtnov =
| |
| − | | wtdez =
| |
| − | <!-- durchschnittliche Regentage für den jeweiligen Monat in d -->
| |
| − | | rdjan = 10.7
| |
| − | | rdfeb = 10.0
| |
| − | | rdmär = 11.7
| |
| − | | rdapr = 11.1
| |
| − | | rdmai = 6.7
| |
| − | | rdjun = 1.1
| |
| − | | rdjul = 0.8
| |
| − | | rdaug = 0.3
| |
| − | | rdsep = 0.5
| |
| − | | rdokt = 4.4
| |
| − | | rdnov = 7.8
| |
| − | | rddez = 9.6
| |
| − | <!-- durchschnittliche Luftfeuchtigkeit für den jeweiligen Monat in % -->
| |
| − | | lfjan =
| |
| − | | lffeb =
| |
| − | | lfmär =
| |
| − | | lfapr =
| |
| − | | lfmai =
| |
| − | | lfjun =
| |
| − | | lfjul =
| |
| − | | lfaug =
| |
| − | | lfsep =
| |
| − | | lfokt =
| |
| − | | lfnov =
| |
| − | | lfdez =}}
| |
| − | </div>
| |
| − |
| |
| − | [[پرونده:Qajar house borujerd.jpg|بندانگشتی|۲۸۰px|تخریب خانه‌ای تاریخی در [[زمین‌لرزه بروجرد و دورود (۱۳۸۵)|زمین لرزه ۱۳۸۵.]]]]
| |
| − |
| |
| − | === زمین‌لرزه ===
| |
| − | بروجرد از نقاط [[زلزله]] خیز کشور است.<ref> [http://iscanews.ir/fa/PrintableNewsItem.aspx?NewsItemID=235192 ایسکا نیوز ] </ref> منطقه بروجرد و نواحی اطراف آن روی کمربند چین خورده [[زاگرس]] که نواحی جنوب و جنوب غرب کشور را شامل می‌شود قرار دارد. در سده سیزدهم هجری قمری [[زمین‌لرزه بروجرد (۱۲۸۷)|زمین‌لرزه ای]] با بزرگای ۴/ ۷ ریشتر دشت [[دشت سیلاخور|سیلاخور]] در جنوب شهرستان بروجرد را لرزاند که دست کم ۸۰۰۰ نفر کشته برجا گذاشت. این زلزله، یکی از بزرگترین زمین لرزه‌های ثبت شده ایران است.<ref>[http://www.ngdir.ir/geoportalinfo/PSubjectInfoDetail.asp?PID=561&index=10 زمین لرزه سیلاخور] پایگاه ملی داده های علوم زمین. </ref> همچنین [[زمین‌لرزه بروجرد و دورود (۱۳۸۵)|زمین لرزه فروردین ۱۳۸۵]] باقدرت ۶٫۱ ریشتر از جمله زمین لرزه‌های بزرگ این منطقه بوده‌است.<ref> [http://www.radiofarda.com/content/F5_brojerd_earthquake_update/445894.html تعداد مجروحان زلزله بروجرد به بیش از ۱۰۰ نفر رسید] ''رادیو فردا'' </ref> این حادثه که با دو پیش‌لرزه و بیش از یکصد و پنجاه پس‌لرزه همراه بود، مخرب‌ترین زمین لرزه این سال در این کشور بود و باعث کشته شدن ۶۳ نفر و زخمی شدن بیش از ۱٬۴۵۰ نفر از مردم شهرستان های [[شهرستان بروجرد|بروجرد]] و [[شهرستان دورود|دورود]] شد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= |عنوان=درسهایی که باید از زلزله بروجرد آموخت | ناشر =خبرگزاری مهر |تاریخ =۱۳۹۱/۰۶/۱۱ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۱/۰۶/۱۱}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | == مردم‌شناسی ==
| |
| − | === جمعیت ===
| |
| − | طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ مرکز آمار ایران، جمعیت شهر بروجرد برابر با ۲۴۰،۶۵۴ نفر گزارش شده‌است که رتبه سی و سوم را در شهرهای ایران دارد. این شهر در سال ۱۳۸۵ جمعیتی برابر با ۲۲۹٬۵۴۱ نفر داشت که از این میزان، ۱۱۴٫۸۸۴ نفر مرد و بقیه زن بودند و تعداد مردان و زنان تقریباً مساوی بود. تعداد خانوارهای این شهر در همین سال ۵۹٫۴۳۱ خانواده بود.<ref name="آمار">[http://www.amar.org.ir/portal/faces/public/census85/census85.natayej/census85.informationfile/ پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران]</ref> جمعیت این شهر در سالهای [[۱۳۶۵]]، [[۱۳۷۰]] و [[۱۳۷۵]] به ترتیب ۱۸۶، ۲۰۱ و ۲۱۷هزار نفر بوده‌است.<ref>[http://archive.is/20130428141816/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=gamelan&dat=200&geo=-106&srt=pnan&col=aohdqcfbeimg&va=&pt=a جمعیت شهرهای ایران در World Gazetteer] بازدید ۱۰/۲/۱۳۸۶</ref>
| |
| − |
| |
| − | === زبان و گویش ===
| |
| − | {{اصلی|گویش بروجردی}}
| |
| − | ساکنان شهر بروجرد و روستاهای شمال آن با گویش [[گویش بروجردی]] سخن می‌گویند. گویش روستائیان بروجرد از نظر آوایی مشابه گویش بروجردی است. گویش روستاهای لرنشین بروجرد [[لری]] است اما تحت فرایندهای آوایی گویش بروجردی قرار گرفته و می‌توان آن را «لری بروجردی» نامید. اقلیت کلیمی بروجرد گویش خاصی از فارسی دارند که که برای شهروندان بروجردی قابل فهم است. شمار اندکی ارامنه در بروجرد ساکن بوده‌اند که گویشی مشابه با [[ارامنه]] [[جلفا|جلفای]] اصفهان داشته‌اند.<ref name="GB">{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =اسفندیاری | نام = احمد| پیوند نویسنده = | عنوان =گویش بروجردی | ترجمه = | جلد = | سال = ۱۳۸۰| ناشر =نشر میعاد |مکان = بروجرد| شابک =۹۶۴۶۹۳۰۳۰۱ | صفحه = ۴| پیوند = | تاریخ بازبینی = ۱۳۹۱/۱۱/۱۳}}</ref> [[ترکی]] بومی و [[لکی]] نیز در شهرستان بروجرد رواج دارند.<ref name="Virug-lan">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://virugerd.ir/lan/language.html |عنوان=گویش مردم منطقه بروجرد | ناشر =دانشنامه بروجرد |تاریخ =۱۳۹۳/۲/۱ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۲۰ }}</ref> [[دانشنامه ایرانیکا]]<ref name="lori-language-ii">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.iranicaonline.org/articles/lori-language-ii |عنوان =LORI LANGUAGE ii. Sociolinguistic Status of Lori | ناشر =[[دانشنامه ایرانیکا]] |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۲۵ فوریه ۲۰۱۴}}</ref> و [[فهرست لینگوییست]]<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://linguistlist.org/forms/langs/get-language-by-country.cfm?country=116| عنوان = Language by Country| تاریخ بازدید =۱۰ سپتامبر ۲۰۱۴| نویسنده =| تاریخ =۱۰ سپتامبر ۲۰۱۴| ناشر =[[فهرست لینگوییست]]| زبان = انگلیسی| نشانی بایگانی = https://archive.today/L8RAj| تاریخ بایگانی = ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۴}}</ref> مردم بروجرد را بخشی از [[مردم لر]] و گویش بروجردی را گویشی از [[زبان لری]] معرفی می‌کنند. از سوی دیگر و بر پایه دانشنامه ویروگرد، مردم بروجرد به زبان [[فارسی]] و [[لهجه]] بروجردی سخن می‌گویند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://virugerd.ir/lan/language.html|عنوان=بروجرد | ناشر =دانشنامه ویروگرد |تاریخ =۲ فروردین ۱۳۹۳ |تاریخ بازبینی= ۱۲ تیر ۱۳۹۳}}</ref> گویش مردم بروجرد با زبان [[پارسی میانه]] نزدیکی دارد.<ref>اشمیت، رودیگر، راهنمای زبانهای ایرانی، جلد دوم: زبانهای ایرانی نو، ترجمه پارسی زیر نظر حسن رضایی باغ‌بیدی، تهران: انتشارات ققنوس، ص۴۳۷</ref>
| |
| − |
| |
| − | === دین و مذهب ===
| |
| − | اکثر مردم شهر بروجرد [[شیعه]] دوازده امامی هستند. همچنین عده کمی [[ارامنه ايران|ارمنی]] و [[یهودی]] در این شهر سکونت داشته‌اند.<ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی = لولوئی| نام =کیوان| عنوان =بروجرد نگین کهن تاریخ لرستان | ژورنال =ایران شناخت | مکان = | ناشر = | دوره = | شماره =۱۲ | سال =بهار ۱۳۸۷ | صفحه =۲۶۹ | پیوند = http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/717187| تاریخ بازبینی =۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۲ | doi =}}</ref>
| |
| − | در سال ۱۳۷۵، جمعیت کلیمی‌های شهر بروجرد ۵۳ نفر بود. قبلاً جمعیت یهودیان بروجرد بیشتر از این بوده و در یکی از محلات بروجرد دارای یک مدرسه و یک [[کنیسه]] و یک راسته بازار بودند.
| |
| − | در کتاب «جغرافیای شهرستان بروجرد: طبیعی - انسانی» که در سال ۱۳۴۰ توسط مقدس جعفری تالیف شده ذکر گردیده که جمعیت یهودیان بروجرد در آن سال‌ها ۸۰۰ نفر بوده است که همگی تحصیل کرده و نیمی از این جمعیت یعنی ۴۰۰ نفر تحصیلات عالیه داشتند، و با این عبارت دقیقاً ذکر گردیده که "شما یک یهودی را پیدا نمی‌کند که به شغل‌هایی مانند نانوایی روی آوره باشد و اکثراً به شغل‌های [[بزازی]] و [[خرازی]] مشغولند".<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= مقدس جعفری|نام= محمد حسن|کتاب= جغرافیای شهرستان بروجرد: طبیعی - انسانی| ناشر=بی نام |سال=۱۳۵۴}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === مشاهیر ===
| |
| − |
| |
| − | <gallery>
| |
| − | پرونده:Hakim al-Molk4.jpg|[[میرزا محمود خان بروجردی|حکیم الملک]]
| |
| − | پرونده:Zarrinkoob.jpg|[[عبدالحسین زرین‌کوب]]
| |
| − | پرونده:Loris Tjeknavorian.jpg|[[لوریس چکناواریان]]
| |
| − | پرونده:BorujerdiHossein.jpg|[[سید حسین طباطبایی بروجردی|آیت الله العظمی بروجردی]]
| |
| − | پرونده:01-Mehrdad_Avesta.png|[[مهرداد اوستا]]
| |
| − | </gallery>
| |
| − |
| |
| − |
| |
| − | بروجرد به سبب فرهیختگانی که در خود پرورش داده به نام دیار فرزانگان شهرت پیدا کرده است <ref>{{یادکرد وب|عنوان=مردم برای غنی سازی مرکز اسناد و مفاخر بروجرد - لرستان مشارکت کنند|نشانی=http://www.farhang.gov.ir/fa/news/7897|ناشر=وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی|تاریخ= 28خرداد 1390|تاریخ بازبینی=۶ مه ۲۰۱۳}}</ref>. از جمله مشاهیر بروجرد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
| |
| − | {{همچنین ببینید|رده: اهالی بروجرد}}
| |
| − | * [[عبدالمحمد آیتی]] پژوهشگر، نویسنده و مترجم معاصر در حوزه فلسفه، تاریخ و ادب فارسی و عربی.
| |
| − | * [[سید حسین طباطبایی بروجردی|آیت الله العظمی بروجردی]]:از مراجع تقلید بزرگ [[شیعه]] در ایران و جهان در سده چهاردهم هجری قمری.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://broujerdi.org/content/view/12/140/ |عنوان = زندگینامه آیت‌الله بروجردی| ناشر = پایگاه اطلاع رسانی آیت‌الله بروجردی |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۷ مه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − | * [[مهرداد اوستا]](محمدرضا رحمانی):نویسنده و شاعر معاصر ادبیات فارسی<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = hamshahrionline.ir/details/96415 |عنوان = زندگینامه: مهرداد اوستا (1308- 1370)| ناشر =همشهری آنلاین |تاریخ =30 مه 2009 |تاریخ بازدید = ۷ مه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − | * [[سید محمدمهدی بحرالعلوم|سید بحرالعلوم]]:از علمای دینی و فقیهان شیعه در قرن دوازدهم و سیزدهم هجری<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=96834 |عنوان =علامه سید مهدی بحر العلوم | ناشر =تبیان |تاریخ =27 تیر 1388 |تاریخ بازدید = ۷ مه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − | * [[جواد بختیاری]] استاد برجسته خوشنویسی و مشهور به دارند خط طلایی در نستعلیق
| |
| − | * [[علاء الدین بروجردی]] رئیس کمیسیون امنیت ملی [[مجلس شورای اسلامی]]
| |
| − | * [[محمد بروجردی]](شهید بروجردی):از فرماندهان [[سپاه پاسداران]] انقلاب اسلامی شرکت کننده در جنگ [[ایران]] و [[عراق]]
| |
| − | * [[میرزا محمود خان بروجردی|حکیم الملک]] پزشک و سیاستمدار دوره قاجار
| |
| − | * [[لوریس چکناواریان]]: آهنگ ساز و رهبر [[ارکستر]] ایرانی
| |
| − | * [[بنفشه حجازی]]: شاعر، رمان نویس و پژوهشگر
| |
| − | * [[جعفر خرسندی]]: شاعر و موسیقیدان معاصر
| |
| − | * [[عبدالحسین زرین‌کوب]]:ادیب، تاریخ‌نگار و منتقد ادبی برجسته در ایران معاصر<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=عبدالحسین+زرین+کوب&SSOReturnPage=Check&Rand=0 |عنوان =عبدالحسین زرین کوب | ناشر =دانشنامه رشد |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۷ مه ۲۰۱۳}}</ref>
| |
| − | * [[سید جعفر شهیدی]]:رئیس موسسه [[لغت‌نامه دهخدا]] و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی و از پژوهشگران برجسته زبان و ادبیات فارسی، فقه و [[تاریخ اسلام]].<ref name="bbc">{{یادکرد وب| |نویسنده=احمدی، الیاس|نشانی = http://www.bbc.co.uk/persian/arts/story/2008/01/080115_an-ea-shahidi.shtml| عنوان =سید جعفر شهیدی؛ از تبار علامه‌های ایرانی | ناشر = [[بی‌بی‌سی فارسی]]|تاریخ بازدید=۱۹ تیر ۱۳۸۹|تاریخ=۱۵ ژانویه ۲۰۰۸}}</ref>
| |
| − | * [[صامت بروجردی]]:از شاعران مذهبی و مدیحه سرایان قرن سیزدهم و چهاردهم ایران
| |
| − | * [[محمود صارمی]]: خبرنگار کشته شده در افغانستان
| |
| − | * [[علی عبدُه]]: بنیانگذار باشگاه ورزشی [[پرسپولیس (تیم)|پرسپولیس]]
| |
| − | * [[سید جعفر کشفی دارابی بروجردی|سید جعفر کشفی]] فقیه و فیلسوف قرن سیزدهم
| |
| − | * [[غلامحسین مراقبی]]: پژوهشگر و محقق در زمینه تاریخ ایران
| |
| − |
| |
| − | == فرهنگ ==
| |
| − | === آداب و رسوم ===
| |
| − | مراسم سوگواری [[واقعه کربلا]] در بروجرد از تنوع و گستردگی زیادی برخوردار است. [[آئین سقاخانه]] یکی از شاخص ترین مراسم دهه اول محرم است که در آن برخی از خانواده‌های بروجردی بخشی از خانه خود را با پارچه، چراغ و تصاویر مذهبی، سیاه پوش می‌کنند و شب هنگام با گشودن درب و روشن کردن چراغ و نصب پرچم بر سر در منزل، به پذیرایی از میهمانان عزادار می‌پردازند.<ref name=Virug>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://virugerd.ir/cul/Moharram.html |عنوان=سوگواری امام حسین و محرم در بروجرد | ناشر =ویروگرد:دانشنامه بروجرد |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۱۰ مرداد ۱۳۹۲}}</ref>. آئین سقاخانه بروجرد در دیماه ۱۳۹۱ در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت ملی رسیده است <ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.mojnews.com/fa/Miscellaneous/ViewContents.aspx?Contract=cms_Contents_I_News&r=1096960 |عنوان=سقاخانه بروجرد در فهرست ميراث معنوي كشور به ثبت رسید | ناشر =موج نیوز |تاریخ =۴ دیماه ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=۲۷ مهر ۱۳۹۳ }}</ref>.
| |
| − | {{سخ}}[[گل مالی|خَرّه گیری]] از دیگر مراسم عزاداری محرم است. صبح عاشورا در محل تجمع هر یک از دسته‌های عزادار، دیگ‌های مسی برای جوشاندن گِل و آماده سازی خَرّه تدارک دیده می‌شود. عزاداران قدری از خَرّه را به لباس، ریش، مو و گونه خود می‌مالند. دسته‌های عزادار از ابتدای صبح در کوچه و خیابان‌ها روانه مجالس عزاداری می‌شوند و در هر مجلس سینه زنی می‌کنند. به نوشته کتاب «تذکره حسین حزین»، گل گیرندگان که به آنها خَرّه گیر گفته می‌شود به طور عمده پیرمردان و سالمندان بوده‌اند که در دسته‌های سینه زنی در جلوی هیات قرار می‌گرفته‌اند و خره گیران بی ریاترین سینه زنان بوده‌اند.<ref name=Hazin/> [[چهل منبر]]، [[شبیه خوانی]]، [[تعزیه دو طفلان مسلم]]، [[کتل گیری]]، [[قمه زنی]]، [[سینه زنی]]، [[زنجیرزنی]]، [[روضه خوانی]] و [[شام غریبان]] از دیگر مراسم گذشته و حال عزاداری حسین بن علی در محرم و صفر در بروجرد به شمار می‌آیند.<ref name=Virug/>
| |
| − |
| |
| − | === بازی های بومی ===
| |
| − | بازی‌های متعددی در شهر بروجرد و مناطق پیرامون آن رواج داشته است که تعدادی از آنها هنوز هم طرفدار دارند. در کنار متل‌ها و چیستان‌ها که عمدتاً در فضای خانه و با حضور اعضای خانه اجرا می شده است بازی‌های میدانی و بیرون از خانه تنوع فراوانی داشته‌اند. در کتاب تذکره حزین از بازی‌های سنتی این شهر مانند [[کفشک بازی]]، [[بغچه بازی]]، [[تنور بازی]]، [[شاه شاهکی]]، [[دار دار کنی]]، [[فنجان بازی]]، [[آهسته برو آهسته بیا]]، لنگران، گولو بازی ([[تیله بازی]])، گو گوسال (گاو و گوساله)، گوی بازی (جوز و گوی) و الچوب (اله چوب) نام برده شده است<ref name=Hazin/> (ص. ۱۹۴-۲۰۰)<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://khorramabad.irna.ir/News/80198338/ورزشهای-بومی-و-محلی،-سندی-از-هویت-فرهنگی-بروجرد/ورزشي/ |عنوان=ورزشهای بومی و محلی، سندی از هویت فرهنگی بروجرد | ناشر =ایرنا |تاریخ = ۵ تیر ۱۳۹۱|تاریخ بازبینی= ۱۰ آبان ۱۳۹۱ کد خبر: ۸۰۱۹۸۳۳۸}}</ref> اله بازی، نجات، سه پر، دست به چاله و نیزدی زدی نیز از دیگر بازی‌های فیزیکی بروجرد هستند.
| |
| − | === کتابخانه‌ها ===
| |
| − | قدیمی ترین کتابخانه عمومی استان لرستان، کتابخانه شهید باهنر است که در سال ۱۳۳۸ خورشیدی در شهر بروجرد ساخته شد. همچنین کتابخانه‌های شهید صارمی، علامه بحرالعلوم، علامه شهیدی، احسان شهیدی و حضرت ولیعصر نیز از دیگر کتابخانه‌های عمومی شهر می‌باشند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://nikookaran.ir/Portal/Home/ShowPage.aspx?Object=Contact&ID=d2014cec-7f6d-47df-8888-f58a68b00478&LayoutID=5670550f-ac3c-4ae2-8655-aab1f6ac9e16&CategoryID=f1a3ff2a-0a52-497e-966b-297d5d06abd8 |عنوان=لیست کتابخانه‌های عمومی تحت پوشش لرستان | ناشر =نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۹ اردیبهشت ۱۳۹۲}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://nikookaran.ir/Portal/Home/ShowPage.aspx?Object=Contact&ID=b7151960-fabf-4a11-ba16-a2a5eb2f04da&LayoutID=5670550f-ac3c-4ae2-8655-aab1f6ac9e16&CategoryID=f1a3ff2a-0a52-497e-966b-297d5d06abd8 |عنوان=لیست کتابخانه‌های عمومی مشارکتی لرستان| ناشر =نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۹ اردیبهشت ۱۳۹۲}}</ref>. تا خرداد ۱۳۹۲ پنج کتابخانه عمومی و پنج کتابخانه مشارکتی در بروجرد فعالیت داشته اند <ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.irna.ir/fa/News/80678052/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%AC%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA |عنوان=کتابخانه های مشارکتی بروجرد افزایش یافت | ناشر =خبرگزاری جمهوری اسلامی |تاریخ =۹ خرداد ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۲۷ مهرماه ۱۳۹۳ }}</ref>. همچنین در مجموع، حدود ۱۸۵ هزار نسخه کتاب در کتابخانه های این شهر وجود دارد <ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.irna.ir/fa/News/81346068/ |عنوان=401هزار و 743نفر به کتابخانه های عمومی بروجرد مراجعه کردند | ناشر =خبرگزاری جمهوری اسلامی |تاریخ =۲۰ مهرماه ۱۳۹۳ | |تاریخ بازبینی=۲۷ مهرماه ۱۳۹۳ }}</ref>.
| |
| − |
| |
| − | === سینما ===
| |
| − | در قبل از انقلاب اسلامی ایران شهرستان برو جرد دارای چهار سینما به نامهای، سینما ایران واقع در خیابان شهدا (پهلوی)، سینما داریوش در میدان شهدا (پهلوی)، سینما آریا خیابان بهار روبروی شهرداری و سینما گرین سیتی (فلسطین) واقع در خیابان آیت اله کاشانی فعلی بوده است. در حال حاضر شهرستان بروجرد دارای دو سینما است که از این میان تنها سینما «فلسطین» فعال است. این سینما که در ۱۳۴۱ با عنوان گرین سیتی یا شهرسبز تاسیس شده دارای سالن بزرگی با ۱۰۷۷ صندلی است و مساحت آن ۱۲۲۹ متر مربع است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.irna.ir/fa/News/80128656/فرهنگی/ˈسینماˈ__مکانی_فراموش_شده_در_شهر_بروجرد |عنوان=سینما مکانی فراموش شده در شهر بروجرد | ناشر =خبرگزاری جمهوری اسلامی |تاریخ = ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی= ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۲}}</ref> سینما ایران اولین سینمای بروجرد بوده است که در خیابان پهلوی سابق شهدای امروز ایجاد شده است. سینما داریوش دومین سینمای بروجرد بود که در سال ۱۳۳۸ در میدان پهلوی (شهدا) افتتاح شد و ۵۰۳ صندلی داشت. سومین سینمای این شهر، سینما آریا در خیابان بهار روبروی شهرداری فعلی بوده است و چهارمین سینمای تاسیس شده نیز سینما گرین سیتی یا همان فلسطین فعلی بوده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://af.samta.ir/atlas/index.php?title=سینماهای_استان_لرستان |عنوان=سینماهای استان لرستان | ناشر = سامانه مدیریت تبلیغات اسلامی|تاریخ = |تاریخ بازبینی=۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۲}}</ref> سینما داریوش با عنوان «آزادی» تا سال ۱۳۸۵ فعالیت داشت اما در اثر [[زمین لرزه بروجرد و دورود (۱۳۸۵)|زمین لرزه فروردین این سال]]، آسیب دید<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1147626|عنوان=سینما آزادی بروجرد، سینمایی که در زلزله جا ماند | ناشر = خبرگزاری مهر|تاریخ =۱۳۸۹/۰۶/۱۷ |تاریخ بازبینی= ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۲}}</ref> و در سالهای اخیر از فضای آن برای برگزاری نمایشگاههای کتاب استفاده شده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.borujerdtimes.ir/akhbar/nmayshgah-bzrg-ktab-rvz-shnbh-dr-mhl-synma-azady-brvjrd-afttah-shd.aspx |عنوان=نمایشگاه بزرگ کتاب روز شنبه در محل سینما آزادی بروجرد افتتاح شد | ناشر =روزهای بروجرد |تاریخ = ۲۷ خرداد ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۲}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= |عنوان={{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://old.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1212310 |عنوان=سینما آزادی بروجرد همچنان در انتظار بازسازی | ناشر = خبرگزاری مهر|تاریخ = ۱۳۸۹/۰۹/۲۷|تاریخ بازبینی= ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === رادیو و مرکز تولید سیمای بروجرد ===
| |
| − | بروجرد دارای یک ایستگاه رادیوی محلی به نام [[رادیو بروجرد]] است که روزانه ۶ ساعت برنامه به صورت زنده پخش می‌کند. بارها توسط نمایندگان بروجرد درخواست هایی مبنی بر ایجاد یک شبکه محلی به صداو سیمای استان و سازمان صدا و سیمای کشور ارسال شده است، اما نتایج مثبتی حاصل نگردیده است تا اینکه توسط یکی از خیرین زمینی به این منظور اختصاص داده شده است و با پیگیری های شخصی در حال ساخت می باشد و اما فعلاً به دلیل پاره ای از مشکلات سیاسی متوقف شده است. <ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.irna.ir/fa/News/80634930/%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%87_%DB%8C%DA%A9_%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%B2%D9%86%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D8%B2_%D8%B1%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%88_%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%AC%D8%B1%D8%AF_%D9%BE%D8%AE%D8%B4_%D9%85%DB%8C_%D8%B4%D9%88%D8%AF |عنوان=سالانه یک هزار ساعت برنامه زنده از رادیو بروجرد پخش می‌شود | ناشر =خبرگزاری جمهوری اسلامی |تاریخ =۹ اردیبهشت ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۹ اردیبهشت ۱۳۹۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | == شهرسازی ==
| |
| − | [[پرونده:چغا.jpg|بندانگشتی|چپ|250px|فواره منطقه تفریحی چغا]]
| |
| − | ساختار شهری فعلی بروجرد به دو بخش تاریخی و مدرن قابل تفکیک است. تا اوایل دوره پهلوی، دور شهر بروجرد حصاری طولانی وجود داشته که خندقی نیز در اطراف آن وجود داشته‌است. [[بافت تاریخی بروجرد|بافت تاریخی]] این شهر وسعت زیادی دارد و بازار بزرگ، چندین مسجد و خانه تاریخی در این بخش وجود دارند. بافت‌های جدیدتر شهر نیز خود به سه دسته متمایز می‌شوند: یک- مناطق غربی شهر شامل یادبود، تختی و بهار که در پنج دهه گذشته رشد یافته اند؛ دو- مناطق کمتر توسعه یافته ابراهیم آباد، دشت لاله، محمودآباد، بهارستان و علی آباد که حاصل مهاجرت روستائیان و حاشیه نشینی هستند؛ و سه - شهرک‌های شمال غربی شهر که در دو دهه گذشته ایجاد شده‌اند.
| |
| − | === کوی‌ها و محله‌ها ===
| |
| − | محله‌های قدیمی تر بروجرد با عنوان کوی شناخته می‌شوند مانند کوی‌های سعدی، [[رازان (کوی)|رازان]]، سوزنی، یخچال، قُدغون و جعفری. برخی محله‌ها مانند صوفیان،چاله پسته ( برآواد)، دانگه، چال قلعه، باغ چال، کُلَه کله و میدان محمدحسن خان قدمت تاریخی دارند و آثار تاریخی قابل توجهی در آنها دیده می‌شود. گسترش شهر در دوره پهلوی و پس از انقلاب اسلامی منجر به ایجاد محله‌های مهاجرنشین و فقیر مانند [[ابراهیم آباد (بروجرد)|ابراهیم آباد]]، علی آباد، اسلام آباد، محمود آباد و [[دشت لاله (بروجرد)|دشت لاله]] در نیمه شرقی شهر و شهرک‌های نور و امام در غرب شهر شد. مناطق مسکونی جدید بروجرد شامل شهرک‌های متعددی است که در شمال غربی شهر ساخته شده‌اند از جمله شهرک‌های [[شهرک اندیشه (بروجرد)|اندیشه]]، ایثار، زاگرس، زیبا، مخابرات و کمپینگ شهرداری <ref>طرح توانمندسازی ابراهیم آباد بروجرد.[http://borojerdiran.com/docs/about.html]</ref> امروزه بیشتر مناطق بروجرد با نام خیابانهای مجاور شناخته می‌شوند مانند تختی، بهار، مدرس، شریعتی و شهدا.
| |
| − | [[پرونده:Borujerd-Iran 39.jpg|بندانگشتی|۲۰۰px| درب قدیمی [[امامزاده جعفر (بروجرد)|امامزاده جعفر]].]]
| |
| − |
| |
| − | === مناطق شهرداری ===
| |
| − | شهرداری بروجرد دارای دو منطقه شهری و یک ناحیه مستقل شهری است. مناطق یک و دو شهرداری به ترتیب نیمه غربی و نیمه شرقی شهر را شامل می‌شود. [[جهان‌آباد (بروجرد)|جهان آباد]] که در مجاورت میدان [[آیت‌الله بروجردی]] و در میسر [[جاده ۳۷ (ایران)|جاده ۳۷]] بر سر راه شهرهای [[اراک]] و [[خرم‌آباد]] قرار دارد از سال ۱۳۸۹ از یک روستا به ناحیه شهری ارتقا یافت و با عنوان «ناحیه منفصل شهری جهان‌آباد» به بروجرد الحاق شد. <ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://borujerd.ir/fa/inpage.php?id=39 |عنوان =ناحیه منفصل جهان‌آباد | ناشر =وب‌سایت شهردادری بروجرد |تاریخ =دی ماه ۱۳۹۰ |تاریخ بازدید =۳۰ بهمن ۱۳۹۰}}</ref>
| |
| − | === بافت تاریخی بروجرد ===
| |
| − | {{اصلی|بافت تاریخی بروجرد}}
| |
| − | بافت معماری قدیم بروجرد که آخرین بار در دوران [[قاجاریه]] ساماندهی شده بسیار زیبا بوده و نمونه‌هایی از آن هنوز باقی است. هسته اولیه این شهر شامل چند کوی و محله بزرگ مانند '''بروا'''، '''صوفیان''' و '''دانگه''' بوده‌است و بازارها، مسجدها و خانه‌های مجللی در آن وجود داشته‌است. بروجرد در طول تاریخ همواره محصور به حصاری بزرگ بوده‌است که اطراف آن نیز خندقی قرار داشته‌است. آخرین بار قلعه بروجرد به دستور [[حسام السلطنه]] قاجار بازسازی شد.
| |
| − | === معابر و تقاطع‌ها ===
| |
| − | ساختار خیابانهای بروجرد عمدتاً به شکل بلوارهایی هستند که معمولاً به میدان‌های مختلف منتهی می‌شوند. مرکزی ترین بخش شهر، [[میدان رازان (بروجرد)|میدان رازان]] است که در بافت قدیمی شهر قرار دارد و در کنار [[مسجد سلطانی بروجرد|مسجد سلطانی]] و [[بازار بروجرد|بازار]] قرار گرفته‌است. خیابان شهدا حد فاصل این میدان تا میدان شهدا قرار دارد و در ادامه به بلوار تختی و میدان تختی می‌رسد. خیابانهای جعفری، صفا و شریعتی از خیابانهای اصلی بخش شرقی و قدیمی تر شهر هستند. [[میدان آیت‌الله بروجردی]] در تقاطع دو جاده اراک - تهران و خرم آباد-خوزستان به عنوان یکی از دو ورودی اصلی شهر شناخته می‌شود و از نظر مساحت یکی از میدان‌های بزرگ ایران است.
| |
| − |
| |
| − | == اوضاع اقتصادی و اجتماعی ==
| |
| − | === اقتصاد ===
| |
| − | اقتصاد مردمان ناحیه بروجرد مبتنی بر داد و ستد منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، [[خرده فروشی]]، کشاورزی و دامپروری، خدمات اداری و دولتی و نیز تولید محصولات صنعتی و معدنی است. به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و قرارگیری بر سر راه‌های پر رفت‌وآمد و نیز مجاورت با مناطق مورد تردد ایلات [[لر]]، شهر بروجرد در سده‌های گذشته از مراکز تجاری مهم منطقه به شمار می‌آمده‌است و بازار بزرگ این شهر، مال التجاره و کاروانسراهای متعددی داشته‌است. برای نمونه ابن جعفر در اوایل قرن چهارم هجری قمری در ذکر [[ماه بصره]] مشتمل بر بروجرد و نهاوند، میزان خراج این ناحیه را ۴٬۸۰۰٬۰۰۰ درهم ذکر کرده‌است که نزدیک به سه برابر خراج همدان در همان زمان بوده است.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= قدامه ابن جعفر|نام= |کتاب=الخراج | ناشر=البرز |سال=}} ص ۱۴۲.</ref> صنایع قدیمی در بروجرد بسیار رونق داشته‌اند به گونه‌ای که هنوز هم برخی از مشاغل صنتعی قدیمی در بازار بروجرد به کار خود ادامه می‌دهند. همچنین [[بازار بروجرد]] مشتمل بر راسته بازارهای پر رونق و متعددی مانند جوراب بافها، مسگرها، چلنگرها، دباغ‌ها، چراغ سازها، قفل سازها و غیره بوده‌است به گونه‌ای که تا اواخر دوره پهلوی، بروجرد همراه با شهرهایی چون اصفهان، کاشان، دزفول و قزوین به طور سنتی، از مراکز صنعتی کشور به شمار می‌رفته‌است. برخی محصولات تولیدی بروجرد مانند پارچه‌های قلمکار، سماور و محصولات قلمزنی ورشو و حتی قفل‌های سنتی تولید شده در بروجرد شهرت بین‌المللی یافته‌اند. این شهر قطب صنایع و صادرات لرستان به حساب می آید و برای نمونه، [[شرکت داروسازی اکسیر]] به تنهایی ۵۰ درصد بازار صادرات داروی کشور را در اختیار دارد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://lorestan.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=28367 |عنوان=صادرات 13 میلیون دلار دارو به خارج از کشور | ناشر =ایسنا لرستان |تاریخ =13/7/1390 |تاریخ بازبینی=7 شهریور 1392}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === صنایع ===
| |
| − | تعداد کارخانه‌ها و کارگاه‌های بزرگ صنعتی این شهر بین ۴۵۰ تا ۵۰۰ واحد فعال تخمین زده می‌شود که طبق آمارها بین ۳۷ <ref name="Mehrnews-93-6">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.mehrnews.com/detail/News/2365136 |عنوان=عرضه فرش بروجرد به نام دیگر استانها | ناشر =خبرگزاری مهر |تاریخ = ۱۳۹۳/۶/۱۵ |تاریخ بازبینی= ۱۳۹۳/۶/۲۲ -}}</ref> تا ۶۰ درصد <ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://vista.ir/?view=article&id=242711 |عنوان=آشنایی با صنایع بروجرد | ناشر =ویستا|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref> از مجموع صنایع استان لرستان را شامل می‌شود. به همین دلیل بروجرد قطب اصلی صنعت در لرستان محسوب می‌شود. در سه دهه پس از انقلاب اسلامی، جمعاً ۴۸۵ واحد صنعتی در بروجرد ایجاد شده‌است و به‌ای ترتیب، بروجرد از نظر میزان سرمایه گذاری در بخش صنعت و نیز از نظر تعداد واحدهای صنعتی فعال، در تمام این سال‌ها رتبه نخست را در استان لرستان داشته‌است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده =میرزایی، عبدالعظیم |نشانی= http://khorramabad.irna.ir/News/30786290/بعد-ازانقلاب-485-واحد-صنعتی-در-بروجرد-راه-اندازی-شد/اقتصادي/|عنوان= از بدو پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون ۴۸۵ واحد تولیدی و صنعتی در این شهرستان راه اندازی شده است| ناشر =ایرنای لرستان |تاریخ = بهمن ۱۳۹۰ |تاریخ بازبینی=}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | صنایع بروجرد در ۲۰ رده مختلف قرار می‌گیرند.<ref name=Mehrnews-93-6/> پارچه و منسوجات، داروهای انسانی و حیوانی، خودرو، کاشی و سنگ‌های ساختمانی از مهمترین محصولات صنایع بروجرد به حساب می‌آیند. [[زاگرس خودرو]]، [[کارخانجات نساجی بروجرد]] و [[سامان کاشی]] از کارخانجات تولیدی فعال شهرستان بروجرد هستند. همچنین این شهر از مراکز تولید [[دارو]] در کشور است و دو شرکت بزرگ [[شرکت داروسازی اکسیر|اکسیر]] و [[شرکت داروسازی داملران رازک|داملران رازک]] آن به ترتیب در زمینه تولید داروهای انسانی و دامی فعالند. [[شرکت داروسازی داملران رازک|داملران رازک]] بزرگترین تولیدکننده داروهای دامی در ایران است و به تنهایی ۹۰درصد صادارات داروهای دامی کشور را در اختیار دارد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.borujerdtimes.ir/akhbar/90-drsd-sadrat-darvhay-damy-kshvr-tvlyd-karkhanh-damdaran-razk-brvjrd-ast.aspx|عنوان=90 درصد صادرات داروهای دامی کشور در کارخانه داروسازی داملران رازک بروجرد بوده است | ناشر =روزهای بروجرد |تاریخ = ۶ شهریور ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی= ۷ شهریور ۱۳۹۲}}</ref> داروسازی اکسیر نیز بزرگترین صادرکننده داروی کشور (۵۰ درصد صادرات داروی ایران) و بزرگترین شرکت صادرکننده محصولات در [[استان لرستان]] است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://lorestan.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=28367 |عنوان=صادرات 13 میلیون دلار دارو به خارج از کشور | ناشر =ایسنا لرستان |تاریخ =13/7/1390 |تاریخ بازبینی=7 شهریور 1392}}</ref> با توجه به وجود کارخانجات نساجی بروجرد در این شهر، در سالهای اخیر صنایع تولید پوشاک نیز در بروجرد گسترش یافته‌اند که از این میان زاگرس پوش[http://fa.zagrospoosh.ir/] با اشتغال ۴۵۰ نفر<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.mehrnews.com/detail/News/2228374 |عنوان=450 نفر در زاگرس پوش بروجرد مشغول به کار هستند | ناشر =خبرگزاری مهر |تاریخ =۱۳۹۲/۱۱/۱۴ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۱۴ }}</ref> و مروارید بهامین پوش با اشتغال ۱۵۰ نفر<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www7.khorramabad.irna.ir/fa/News/81291008/صنعت_و_معدن/دومین_کارخانه_تولید_پوشاک_بروجرد_به_بهره_برداری_رسید |عنوان=دومین کارخانه تولید پوشاک بروجرد به بهره‌برداری رسید | ناشر = ایرنا لرستان |تاریخ =۱۳۹۳/۶/۶ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۱۴ }}</ref> دو واحد بزرگی هستند به تولید انواع لباس مردانه و زنانه می‌پردازند.
| |
| − |
| |
| − | [[صنایع دستی]] متنوعی در بروجرد تولید می‌شود که ناشی از وجود حرفه‌های قدیمی اما فعال در [[بازار بروجرد]] و نیز اشتغال خانگی به ویژه نزد زنان روستایی است. [[قالی بروجرد]] از محصولات سنتی این شهر است و بیش از ۴۳۰۰ نفر قالیباف در سطح شهرستان بروجرد شناسایی و تحت پوشش بیمه قرار گرفته‌اند.<ref name=Mehrnews-93-6/>
| |
| − |
| |
| − | === بهداشت و درمان ===
| |
| − | بروجرد دارای سه بیمارستان عمومی با نامهای امام خمینی و شهید چمران و کوثر تامین اجتماعی است. بیمارستان امام خمینی با بیش از یک قرن سابقه، دارای ۱۰۰ تخت فعال است و بیمارستان شهید چمران نیز با نیم قرن سابقه ساخت<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://isna.ir/fa/news/91012809654/بیمارستان-های-بروجرد-در-حال-پیوستن-به-آثار |عنوان=بیمارستان‌های بروجرد در حال پیوستن به آثار تاریخی!
| |
| − | | ناشر =ایسنا |تاریخ = ۲۸ فروردین ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی= ۲۹ مرداد ۱۳۹۲}}</ref> دارای ۱۷۰ تخت فعال می‌باشد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.sinanews.ir/News/Print/?ID=15190 |عنوان=شهرستانی با ۴۰۰ هزار نفر جمعیت و ۲۷۰ تخت بیمارستانی | ناشر =سینا نیوز |تاریخ = |تاریخ بازبینی= ۲۹ مرداد ۱۳۹۲}}</ref> تا مرداد ۱۳۹۲ تعداد ۴۰۵ پزشک در شهرستان بروجرد مشغول به کار بوده‌اند که از این تعداد، ۹۵ نفر دارای تخصص پزشکی، ۵۰ نفر دندانپزشک و ۴۰ نفر داروساز بوده‌اند. تعداد پزشکان عمومی این شهرستان در همین مدت برابر با ۲۲۰ نفر بوده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.borujerdtimes.ir/akhbar/faalyt-405-pzshk-dr-brvjrd.aspx |عنوان=فعالیت ۴۰۵ پزشک در بروجرد | ناشر =روزهای بروجرد |تاریخ = ۲۹ مرداد ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی= ۲۹ مرداد ۱۳۹۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | == ترابری ==
| |
| − | === ارتباطات جاده ای===
| |
| − | {{اصلی|آزادراه ۵ (ایران)}}
| |
| − | {{infobox road
| |
| − | |country=IRN
| |
| − | |type=freeway
| |
| − | |route= 5
| |
| − | |cities=[[پردیس (شهر)|پردیس]]، [[شهر تهران|تهران]]، [[ساوه]]، [[سلفچگان]]، [[اراک]]، [[شازند]]، [[بروجرد]]، [[خرم‌آباد]]، [[اندیمشک]]، [[شوش]]، [[اهواز]]، [[بندر امام خمینی]]
| |
| − | |length_notes= {{convert|84|mi|km|abbr=on}}[[اراک]]-[[خرم‌آباد]] در حال ساخت
| |
| − | |length_km=940
| |
| − | }}
| |
| − | بروجرد بر سر شاهراه [[تهران]] - [[بندر امام خمینی]] قرار دارد و در این مسیر، در حد فاصل دو شهر [[اراک]] و [[خرم‌آباد]] قرار گرفته است. این موقعیت ارتباطی در اقتصاد و گردشگری شهر موثر است. [[آزادراه ۵ (ایران)|آزادراه ۵]] (در دست ساخت) از شرق و جنوب بروجرد عبور می‌کند. فاصله زمینی بروجرد با خرم‌آباد ۱۰۰ کیلومتر، با اراک ۱۱۰ کیلومتر، با تهران ۳۹۰ کیلومتر (از مسیر اراک و [[قم]])، با [[اصفهان]] ۳۳۰ کیلومتر (از مسیر دورود)، با [[اهواز]] ۴۷۵ کیلومتر (از مسیر خرم‌آباد)، با [[همدان]] ۱۳۰ کیلومتر (از مسیر ملایر) و با [[کرمانشاه]] ۱۴۰ کیلومتر (از مسیر نهاوند) است.<ref name=Fasele>{{یادکرد وب| نشانی =http://www.iranbus.net/Cities_Distance_iranbus_RN.zip| عنوان =مسافت بین شهرهای ایران| تاریخ بازدید = ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۴| نویسنده =| تاریخ =| ناشر =اتحادیه شرکتهای مسافبری کشور| زبان = فارسی| نشانی بایگانی =http://www.webcitation.org/6SeXdgaIj| تاریخ بایگانی = ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۴}}</ref> جاده‌های بروجرد عبارتند از:
| |
| − | * بزرگراه (چهارخطه) بروجرد - اراک (بخشی از جاده شماره[[جاده ۵۶ (ایران)|۵۶]]): به طول ۱۱۰ کیلومتر به سمت شرق، این جاده بخشی از مسیر ترانزیتی تهران-بندر امام خمینی است. شهرهای [[توره]] و [[مهاجران (مرکزی)|مهاجران]] بر سر این جاده قرار دارد.
| |
| − | *بزرگراه (چهارخطه) بروجرد - خرم‌آباد (جاده شماره[[جاده ۳۷ (ایران)|۳۷]]): به طول ۱۰۰ کیلومتر به سمت جنوب غربی، این جاده بخشی از مسیر ترانزیتی تهران-بندر امام خمینی است و شهرهای [[چالانچولان]]، [[زاغه (لرستان)|زاغه]] و [[پل هرو]] در مسیر آن قرار دارند.
| |
| − | * جاده بروجرد - [[بیرانشهر]] - خرم‌آباد: به طول تقریبی ۹۰ کیلومتر به سمت جنوب غربی، این جاده از تقاطع غیر هم سطح جوادالائمه در کیلومتر ۴ بزرگراه بروجرد - دورود شروع می‌شود و با ورود به کوههای زاگرس، به شهر بیرانشهر و از آنجا به خرم‌آباد متصل می‌شود.
| |
| − | * بزرگراه بروجرد - [[دورود]]: این جاده تا پلیس راه دورود منطبق با «بزرگراه بروجرد - خرم‌آباد» است و از آنجا با طی ۱۵ کیلومتر دیگر در جهت جنوب شرقی به شهر دورودمی رسد. طول این جاده ۴۵ کیلومتر است و سی کیلومتر نخست آن (بروجرد تا پلیس راه دورود) با نام قطعه «بزرگراه بروجرد-چالانچولان» نیز شناخته می‌شود.
| |
| − | * جاده بروجرد- [[اشترینان]] - [[ملایر]]: به طول تقریبی ۵۵ کیلومتر به سمت شمال که بخشی از جاده ([[جاده ۳۷ (ایران)|۳۷]]) است.
| |
| − | * جاده بروجرد- اشترینان - [[نهاوند]]: به طول تقریبی ۵۵ کیلومتر به سمت شمال غربی، این جاده تا سه راهی بروجرد-ملایر-نهاوند در شمال شهر اشترینان منطبق بر «جاده بروجرد - ملایر» (جاده ([[جاده ۳۷ (ایران)|۳۷]]) است و جاده نهاوند از سمت غرب این سه راهی منشعب می‌شود.
| |
| − | * جاده بروجرد - [[الشتر]]: این جاده تا کیلومتر ۳۰، منطبق بر «جاده بروجرد-بیرانشهر-خرم‌آباد» است و با انشعاب به سمت غرب به شهر الشتر می‌رسد. طول آن حدود ۷۰ کیلومتر است.
| |
| − |
| |
| − | === پایانه مسافربری ===
| |
| − | شهر بروجرد دارای دو پایانه مسافربری در شرق و غرب است. کار ساخت [[پایانه مسافربری]] شرق بروجرد در سال ۱۳۷۱ توسط شهرداری آغاز گردید. در این پایانه به ۲۲ غرفه تجاری و ۸ غرفه داخل سالن برای شرکتهای مسافربری مجهز است و به مقاصد [[تهران]]،[[کرج]]، [[اراک]]،[[اصفهان]]،[[شیراز]]،[[اهواز]]،[[آبادان]]،[[کرمانشاه]]،[[سنندج]]،[[خرم آباد]]،[[درود]] و... سرویس دهی می‌کند. همچنین پایانه غرب در جهت بهره برداری و توسعه در اختیار بخش خصوصی قرار گرفته است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.borujerd.ir/sazmanha/autobusrani.html |عنوان=پایانه شهرداری بروجرد | ناشر =شهرداری بروجرد |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۹ اردیبهشت ۱۳۹۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === اتوبوسرانی شهری ===
| |
| − | سازمان اتوبوسرانی شهر بروجرددر سال ۱۳۷۰ و با به کارگیری ۱۳ دستگاه [[اتوبوس]] در ۳ خط آغاز به کار کرد. در حال حاضر تعداد ناوگان این سازمان ۱۳۲ اتوبوس است که به مردم شهر و شهرک‌ها و روستاهای حومه سرویس دهی می‌کند. سازمان اتوبوسرانی شهر بروجرد از معدود سازمان‌هایی است که اقدام به حذف [[بلیت]] کاغذی و جایگزینی آن با بلیت الکترونیک نموده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.borujerd.ir/sazmanha/autobusrani.html |عنوان=سازمان اتوبوسرانی بروجرد | ناشر =شهرداری بروجرد |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۹ اردیبهشت ۱۳۹۲}}</ref> تعداد خطوط اتوبوسرانی بروجرد ۴۶ خط است که در هر روز حدود ۷۵ هزار مسافر را در ۲۴ مسیر درون شهری و ۲۲ مسیر روستایی از مبدا بروجرد جابجا می کنند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www7.khorramabad.irna.ir/fa/NewsPrint.aspx?ID=81040588 |عنوان=اتوبوسرانی بروجرد روزانه ۷۵ هزار مسافر را جابجا می کند | ناشر =ایرنا |تاریخ =۱۳۹۲/۱۱/۲۳ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۲۹ }}</ref>
| |
| − |
| |
| − | ===تاکسیرانی===
| |
| − | بروجرد دارای ۱۹۰۰ تاکسی فعال است <ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://lorestan.isna.ir/default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=2906 |عنوان=سازمان تاكسيراني بروجرد به سمت خصوصی سازی برود | ناشر =خبرگزاری ایسنا استان لرستان |تاریخ =۱۳۸۹/۸/۸ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۲۹ }}</ref> در گذشته تاکسی های آبی رنگ در این شهر تردد داشتند اما هم اکنون تاکسی های بروجرد زردرنگ هستند. با آغاز کار مدارس در مهرماه، تعداد ۵۰۰ تاکسی سرویس به حمل و نقل دانش آموزان اختصاص می یابد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.borujerd.ir/darbare-shahrdari/darbare-shahrdari/akhbare-shahrdari/30-akhbar-mohem/795--20-.html |عنوان=تعداد تاکسی سرویس مدارس بروجرد، امسال 20 درصد افزایش می یابد | ناشر =شهرداری بروجرد |تاریخ =۱۳۹۳/۶/۲۳ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۲۹ }}</ref> تعداد تاکسی های ویژه شهر بروجرد که خودروهای شخصی مسافرکش با مجوز حمل مسافر هستند به ۶۵۰ دستگاه بالغ می شود.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.donya-e-eqtesad.com/news/717355/ |عنوان=صدور کارت سوخت ۶۵۴ تاکسی ویژه در بروجرد | ناشر =روزنامه دنیای اقتصاد |تاریخ =۱۳۸۶/۰۷/۰۲ |تاریخ بازبینی=۱۳۹۳/۶/۲۹ }}</ref>
| |
| − |
| |
| − | == آموزش ==
| |
| − | === آموزش و پرورش ===
| |
| − | پیشینه [[آموزش و پرورش]] به قرن‌ها پیش و حضور علمای دینی در این شهر باز می‌گردد، اما تاریخ ساخت مدارس به سبک امروزی به سال ۱۳۱۷ هجری قمری است. اولین مدرسه شهر، امینه نام داشت. بر اساس شواهد این مدرسه، اولین مدرسه‌ای بود که در [[استان لرستان|لرستان]] و به سبک نوین و با روش [[دارالفنون]] ایجاد شد.<ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =سلیمیان | نام =کیومرث | عنوان =میرزا مصطفی‌خان در تاریخ پزشکی | ژورنال =هفته نامه پزشکی امروز | مکان = | ناشر = | دوره = | شماره =۸۶۱ | سال =۲۰۱۱ | صفحه = | پیوند =http://www.pezeshkyemrooz.ir/index.php?module=News&id=cntnt01&action=print&inline=0&cntnt01articleid=915&cntnt01showtemplate=false&cntnt01returnid=17&hl=fa_IR | تاریخ بازبینی = | doi =}}<</ref>
| |
| − | در سال ۱۳۳۸ هجری قمری دومین مدرسه شهر بنام قوامیه و در سال ۱۳۰۰ خورشیدی مدرسه اتحادیه اعتضاد اقتتاح شد. اولین مدرسه دخترانه شهر بروجرد بنام مکتب البنات فاطمیه در سال ۱۳۰۳ خورشیدی و در کنار مدرسه جمالیه ساخته شد..<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=عزیزی |نام=علیرضا |کتاب=از ایران چه میدانم؟ - بروجرد | ناشر=پژوهش‌های فرهنگی |سال=۱۳۸۳|صفحه= ۱۰۰}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | === آموزش عالی ===
| |
| − | سابقه آموزش عالی در بروجرد به دوره [[سلسله پهلوی|پهلوی]] بر می‌گردد. در سال ۱۳۲۳ خورشیدی دو دانشسرای مقدماتی دختران و پسران تاسیس شد، اما مدتی بعد منحل گردید.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= مقدس جعفری|نام= محمد حسن|کتاب= جغرافیای شهرستان بروجرد| ناشر=بی نام |سال=۱۳۵۴}}</ref>
| |
| − | بعد از آن مرکز آموزش کشاورزی بروجرد در سال ۱۳۳۵ با عنوان [[دانشسرای کشاورزی بروجرد]] تاسیس شد و هدف آن تربیت دانش آموختگان برای ترویج کشاورزی در روستاهای منطقه بود.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.uast.ac.ir/lorestan/DocLib4/Forms/DispForm.aspx?ID=13&Source=http://www.uast.ac.ir/lorestan/DocLib4/Forms/AllItems.aspx&RootFolder=/lorestan/DocLib4 |عنوان=مرکز علمی کاربردی جهاد کشاورزی بروجرد| ناشر =دانشگاه جامع علمی کاربردی واحد لرستان |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۱۳۹۱/۱/۲۰}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | نخستین واحد دانشگاهی بروجرد، شعبه‌ای از [[دانشگاه آزاد اسلامی]] بود که در سال ۱۳۶۲ در این شهر تاسیس شد. این واحد اولین واحد دانشگاه آزاد اسلامی در میان استان‌های [[استان لرستان|لرستان]]، [[استان مرکزی|مرکزی]]،[[استان ایلام|ایلام]]،[[استان همدان|همدانو]][[استان کرمانشاه|کرمانشاه]] بود.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.iaub.ac.ir/History.aspx |عنوان=تاریخچه واحد بروجرد | ناشر =دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | تلاش بروجردی‌ها برای تاسیس [[دانشگاه دولتی]] تا بیش از دو دهه پس از آن به طول انجامید و سرانجام در سال ۱۳۸۵ با همکاری [[دانشگاه علامه طباطبایی]] شعبه‌ای از این دانشگاه در بروجرد تاسیس شد و پس از زمان کوتاهی مستقل و با عنوان دانشگاه [[آیت‌الله العظمی بروجردی]] آغاز به کار کرد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.bultannews.com/fa/news/4043/%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%AC%D8%B1%D8%AF%DB%8C|عنوان=آغاز ساخت دانشگاه آیت‌الله بروجردی | ناشر = بولتن نیوز|تاریخ =۳ مهر ۱۳۸۷ |تاریخ بازبینی=۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | واحد علوم و تحقیقات بروجرد نیز در سال ۱۳۸۹ به عنوان دومین واحد دانشگاه آزاد اسلامی در سال در بروجرد افتتاح شد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://bjd.srbiau.ac.ir/fa/contents/About-University/AboutUniversity/تاریخچه.html |عنوان= تاریخچه دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات بروجرد| ناشر =دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات بروجرد |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۲}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | در سالهای اخیر تلاش‌هایی برای تاسیس «دانشگاه علوم پزشکی بروجرد» نیز صورت گرفته است و طرح ایجاد [[دانشکده داروسازی بروجرد]] وابسته به دانشگاه [[دانشگاه علوم پزشکی لرستان|علوم پزشکی لرستان]] از مصوبات [[سفرهای استانی محمود احمدی‌نژاد|سفرهای استانی]] هیات دولت بوده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=663356|عنوان=معاون استاندار: عملیات اجرایی دانشگاه داروسازی بروجرد باید سریعتر آغاز گردد.| ناشر =خبرگزاری مهر|تاریخ = ۱۳۸۷/۰۱/۲۳|تاریخ بازبینی=۱۳۹۱/۱/۲۰}}</ref>
| |
| − | در حال حاضر، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی بروجرد عبارتند از:
| |
| − | * [[دانشگاه آیت‌الله‌العظمی بروجردی]]<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.abru.ac.ir/ |عنوان=دانشگاه آیت‌الله بروجردی | ناشر =دانشگاه آیت‌الله بروجردی |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref>
| |
| − | * [[دانشگاه آزاد اسلامی بروجرد]]
| |
| − | * [[دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات بروجرد]]
| |
| − | * [[دانشگاه پیام نور واحد بروجرد]]
| |
| − | * دانشکده پرستاری وابسته به [[دانشگاه علوم پزشکی]] لرستان
| |
| − | * مراکز وابسته به [[دانشگاه جامع علمی کاربردی]] شامل: [[مرکز آموزش علمی کاربردی بروجرد|مرکز علمی کاربردی شماره یک]]، [[مرکز آموزش علمی کاربردی شماره دو بروجرد|مرکز علمی کاربردی شماره دو]]، [[مرکز آموزش عالی علمی کاربردی جهاد کشاورزی بروجرد|جهاد کشاورزی]] (دانشسرای کشاورزی)، [[مرکز آموزش علمی کاربردی شهرداری بروجرد|شهرداری بروجرد]]، [[مرکز آموزش علمی کاربردی زاگرس پوش بروجرد|زاگرس پوش]]، [[مرکز آموزش علمی کاربردی تعاونی تولیدکنندگان صنعت و کشاورزی بروجرد|تولیدکنندگان صنعت و کشاورزی]]
| |
| − | * مرکز آموزش مهندس ارتش
| |
| − | * دانشگاه غیرانتفاعی علامه بحرالعلوم (دانشگاه هنر)<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=709513 |عنوان=تاسیس دو رشته جدید در دانشگاه هنر بروجرد| ناشر =خبرگزاری مهر |تاریخ =۱۳۸۷/۰۴/۱۲|تاریخ بازبینی=}}</ref>
| |
| − | * دانشکده فنی و حرفه‌ای سما واحد بروجرد<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.borujerd-samacollege.ir |عنوان= | ناشر =آموزشکده فنی و حرفه‌ای سما واحد بروجرد |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref>
| |
| − | * دانشکده فنی و حرفه‌ای دختران بروجرد (تزکیه)<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=www.afdbr.ac.ir |عنوان= | ناشر =دانشکده فنی دختران بروجرد (تزکیه)|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref>
| |
| − | * دانشکده فنی و حرفه‌ای پسران بروجرد (چرخکار)<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=www.chtc.ir |عنوان= | ناشر =آموزشکده فنی و حرفه‌ای پسران بروجرد|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref>
| |
| − | * مرکز آموزش عالی غیرانتفاعی فنی و مهندسی آفرینش<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=afarinesh.ac.ir |عنوان= | ناشر =موسسه آموزش عالی غیر انتفاعی آفرینش |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref>
| |
| − | * مرکز آموزش عالی غیرانتفاعی فنی و مهندسی یاسین<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=www.yasintc.ir |عنوان= | ناشر =موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی و غیر دولتی یاسین بروجرد |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref>
| |
| − | * موسسه آموزش عالی آزاد مدرسان شریف بروجرد<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=www.modaresanesharif.ac.ir |عنوان= | ناشر =موسسه آموزش عالی آزاد مدرسان شریف |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref>
| |
| − |
| |
| − | == گردشگری ==
| |
| − | === آثار تاریخی و مذهبی ===
| |
| − | [[مسجد جامع بروجرد]] با قدمت ۱۲۰۰ سال، قدیمی ترین بنای تاریخی موجود در شهر بروجرد است و نیز نخستین مسجد ساخته شده پس از اسلام در نواحی غربی ایران به حساب می آید. این مسجد بر روی یک آتشکده باستانی بنا شده است.<ref name=Hazin/> دومین اثر تاریخی موجود در سطح شهر بروجرد، بنای [[امامزاده جعفر (بروجرد)|امامزاده جعفر بروجرد]] است که از آثار دوره [[سلجوقیان]] است. [[مسجد سلطانی بروجرد]] از بناهای دوره قاجار نیز از دیگر آثار مذهبی شاخص این شهر است که به دستور [[فتحعلی شاه|فتحعلی شاه قاجار]] بر روی یک خرابه های یک مسجد قدیمی ساخته شده است .
| |
| − | در شمال شرقی بروجرد و بر فراز کوه یزدگرد از توابع بخش [[بخش اشترینان|اشترینان]]، بقایای قلعه یزدگرد وجود دارد که از سنگ لاشه و بدون ملات بنا شده است و از شواهد و باور مردم منطقه چنین بر می آید که این قلعه به سرعت بنا شده و محل آماده سازی و تجدید قوا برای [[جنگ نهاوند]] در نزدیکی نهاوند که آخرین جنگ پیش از اسلام برای ایرانیان بوده است.
| |
| − | * آرامگاه [[شاه زواریون بروجرد]]
| |
| − | * مسجد قلعه
| |
| − | * [[تکیه موثقی]]
| |
| − | * [[پل قلعه حاتم]]
| |
| − | * [[قلعه رومیان]] بروجرد
| |
| − | * [[بازار بروجرد]]
| |
| − | * [[خانه تاریخی افتخار الاسلام]]
| |
| − | * [[خانه تاریخی بیرجندی]]
| |
| − |
| |
| − |
| |
| − | [[پرونده:Brojerd mosalla small.jpg|1000px|بندانگشتی|سراسر نمایی از [[مسجد سلطانی]]|وسط]]
| |
| − |
| |
| − | === جاذبه های طبیعی ===
| |
| − | * گردشگاه [[چغا سرخه]]
| |
| − | * گردشگاه [[گلدشت (بروجرد)|گل دشت]]
| |
| − | * تالاب [[بیشه دالان]]
| |
| − | * قله‌ها، بیشه‌ها و دامنه‌های [[کوه گرین]]
| |
| − | * سرآب [[سراب کرتول|کرتول]]
| |
| − | * روستای [[ونایی (بروجرد)|ونایی]]
| |
| − | * [[تنگه کپرگه]]
| |
| − |
| |
| − | === پارکها و فضای سبز ===
| |
| − | شهر بروجرد با احتساب باغهای اطراف، دارای شش و نیم میلیون متر مربع فضای سبز است که سه میلیون متر مربع آن را باغهای حاشیه شهر تشکیل می دهند. سرانه فضای سبز در این شهر ۴٫۱۶ متر مربع است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.borujerdtimes.ir/akhbar/sranh-fzay-sbz-hrshhrvnd-brvjrdy-4-16-mtr-mrba-ast.aspx |عنوان=سرانه فضای سبز هر شهروند بروجردی 4.16 متر مربع است | ناشر =روزهای بروجرد |تاریخ =۳۱ خرداد ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۳۱ مرداد ۱۳۹۲}}</ref> در بروجرد بیش از یکصد پارک شهری و محله ای وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
| |
| − | * [[پارک بانوان بروجرد]]
| |
| − | * [[بوستان فدک]] و [[باغ پرندگان بروجرد]]
| |
| − | * بوستان سماور (شهید بهشتی)
| |
| − | * پارک مادر
| |
| − | * [[پارک جنگلی شهید بهشتی بروجرد|پارک جنگلی شهید بهشتی]] به مساحت 60 هکتار در شمال شهر بروجرد
| |
| − | * پارک بهار
| |
| − | * پارک معلم
| |
| − | * پارک صفا (صامتیه)
| |
| − | * پارک وحدت
| |
| − | * پارک سعدی
| |
| − | * پارک امام رضا(ع)
| |
| − | * پارک ایثار
| |
| − | * پارک اندیشه در جنوب شهرک اندیشه
| |
| − |
| |
| − |
| |
| − |
| |
| − | <center>
| |
| − | <gallery>
| |
| − | پرونده: Fadak-park-boroujerd.JPG|پارک فدک-باغ پرندگان
| |
| − | پرونده: The environs of Borujerd (Goldasht).JPG|نمایی از منطقه [[گلدشت (بروجرد)|گلدشت]]
| |
| − | پرونده: Andisheh Park, Borujerd, Iran.jpg|پارک اندیشه
| |
| − | پرونده: Goldasht Borujerd-Iran 2.jpg|منطقه [[گلدشت (بروجرد)|گلدشت]]
| |
| − | </gallery>
| |
| − | </center>
| |
| − |
| |
| − |
| |
| − | {{سراسرنما|Brojerd SMALL PANORAMA.jpg|1500px|[[سراسرنما|سراسرنمایی]] از شهر بروجرد}}
| |
| − |
| |
| − | === صنایع دستی ===
| |
| − | از جمله صنایع دستی بروجرد قالیبافی و قالیچه بافی است و ورشوسازی آن معروف است.<ref> [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=1066</ref>
| |
| − | === موزه ها ===
| |
| − | در خیابان صفا جنب کوچه هلال احمر، و جنب اداره میراث فرهنگی و گردشگری موزه شهری با اشیاء و وسایل قدیمی تنها موزه شهری بروجرد است.
| |
| − |
| |
| − | === مراکز اقامتی ===
| |
| − | هتل زاگرس واقع در تپه چغا، هتل استقلال واقع در خیابان بهار، هتل پرشین واقع در ابتدای گلدشت، و مسافرخانه مقدم از مراکز اقامتی بروجرد هستند.
| |
| − |
| |
| − | === غذاهای محلی ===
| |
| − | آش ورکوآز،آش بنسور، آش ماسوآ، آش ترخینه، آش سیب، آش بادنجان، آش خیارشنگ(خیار چنبر)،آش آبغوره، آش آلو، گله ریزه و آش عدس از جمله غذاهایی هستند که منحصراً در بروجرد طبخ می گردند وگوشت آو (اشکنه بروجردی)، حلیم بروجردی، دلمه برگ مو بروجرد، شامی کباب بروجردی ، خورشت قیمه بروجردی علی‌رغم تشابه از نظر اسم، دارای تفاوتهای بسیاری از نظر دستورپخت و مواد اولیه با هم نامان خود می باشند
| |
| − |
| |
| − | == شهرهای خواهر خوانده ==
| |
| − | [[خوی]], [[نیشابور]]
| |
| − |
| |
| − | == نگارخانه ==
| |
| − | <center>
| |
| − | <gallery>
| |
| − | پرونده: Tyuhgjgh.JPG|خیابان جعفری بروجرد در یک صبح جمعه
| |
| − | پرونده: Borujerd.jpg|تنگه [[گپرگه]]
| |
| − | پرونده: Imamzadeh Jafar of Borujerd.jpg|[[امامزاده جعفر (بروجرد)|امامزاده جعفر بروجرد]]
| |
| − | پرونده: SoltaniMosque7.jpg|[[مسجد سلطانی بروجرد|مسجد سلطانی]]
| |
| − | پرونده: Yadboodsquare.jpg|میدان یادبود بروجرد.
| |
| − | پرونده: Tekyeh Movassaghi.jpg|[[تکیه موثقی]]
| |
| − | پرونده:Maskan-e Mehr, Borujerd, Iran.jpg|مسکن مهر در [[بروجرد]]
| |
| − | پرونده:Emamzadeh-jafar-boroujerd-1392.JPG|عکسی از آرامگاه امامزاده جعفر بروجرد از زاویه ای متفاوت
| |
| − | پرونده:Takhti st-boroujerd.JPG|خیابان تختی-شهرستان بروجرد
| |
| − | پرونده:Tabriz carpet exposition in boroujerd city-2013.jpg|نمایشگاه فرش و تابلو فرش تبریز در هتل زاگرس بروجرد-شهریور 1392
| |
| − | پرونده:دبیرستان پهلوی بروجرد.jpg | دبیرستان امام خمینی
| |
| − | </gallery>
| |
| − | </center>
| |
| − |
| |
| − | == پانویس ==
| |
| − | {{پانویس|۳}}
| |
| − |
| |
| − | == جستارهای وابسته ==
| |
| − | * [[بافت تاریخی بروجرد]]
| |
| − | * [[گویش بروجردی]]
| |
| − | * [[زمین لرزه بروجرد و دورود (۱۳۸۵)]]
| |
| − | * [[شهرستان بروجرد]]
| |
| | | | |
| | == منابع == | | == منابع == |
| سطر ۴۷۳: |
سطر ۳۲: |
| | # زبان و گویش در لرستان. وب‌گاه [[سازمان میراث فرهنگی]] لرستان. | | # زبان و گویش در لرستان. وب‌گاه [[سازمان میراث فرهنگی]] لرستان. |
| | # سازمان میراث فرهنگی بروجرد | | # سازمان میراث فرهنگی بروجرد |
| − |
| |
| − | == پیوند به بیرون ==
| |
| − | {{ویکی‌سفر}}
| |
| − | {{ویکی‌انبار-رده|Borujerd}}
| |
| − | * [http://www.borujerd.ir شهرداری بروجرد]
| |
| − | * [http://www.havairan.com/weather/Luristan/Bor%C5%ABjerd هواشناسی بروجرد]
| |
| − |
| |
| − | {{فرمانداری ویژه}}
| |
| − | {{استان لرستان}}
| |
| − |
| |
| | | | |
| | [[رده:بروجرد]] | | [[رده:بروجرد]] |
| | [[رده:روستاهای شهرستان بروجرد]] | | [[رده:روستاهای شهرستان بروجرد]] |
| | [[رده:شهرهای استان لرستان]] | | [[رده:شهرهای استان لرستان]] |
در ناحیه بروجرد به ویژه در دشت سیلاخور، تعداد زیادی تپه های باستانی و تاریخی وجود دارد که از دور های پیش از تاریخ تا قرن معاصر آباد بوده اند. از نظر باستان شناسی، تپه قرق با قدمت عصر مس در دهستان شیروان، از مهمترین تپه های باستانی شهرستان بروجرد است که تا پنج طبقه لایه برداری و مطالعه شده است. اشکال هندسی و رنگ اخرایی سفال های کشف شده قدمت آن را با تپه گیان و کوهدشت لرستان همزمان می کند. در لایه های بیرونی، تک سفال هایی از دوره های بعدی از جمله اشکانیان هم در آن دیده می شود [۹] (ص. ۹). تپه قلعه رومیان نیز در سه کیلومتری جنوب بروجرد از تپه های مهم باستانی منطقه است که تا قرن نهم دارای اهمیت نظامی بوده است (همان).
شواهد و اشارات تاریخی حاکی است که بروجرد از شهرهای قبل از اسلام بوده و دلایل زبانشناسی نیز واژه بروجرد را با ترکیب دو جزء برو + گرد موجودیت این شهر را به پیش از اسلام میرساند زیرا که گرد در زبانهای قدیمی ایران به معنای شهر می‌باشد.[۱۰] بروجرد از شهرهای باستانی ایران است که برخی ساخت آن را به منوچهر از سلسله پیشدادیان نسبت می‌دهند اما شواهد کافی در مورد شهر بودن آن تنهااز دوران ساسانیان موجود است که بر اساس کتابهای تاریخی، بروجرد یکی از پایگاههای نظامی ایران به هنگام حمله اعراب و جنگ نهاوند بوده‌است. در گذشته بروجرد از شهرهای آباد و مهم بوده و گاه فرمانداری جداگانه و گاه مرکز استان لرستان و خوزستان بوده‌است.[۱۱]مینورسکی نام اصلی این شهر را ویروگرد و آن را منتسب به ویرو شاهزاده دوره اشکانی می داند.[۱۲]
در منطقه سیلاخور در دوره مادها و بعدها در دوره هخامنشیان قلعه های نظامی و ارتباطاتی متعددی وجود داشته است و یکی از آنها هم قلعه بروجرد بوده است که با فاصله اندکی از قلعه های مشهور دیگر مانند قلعه رومیان قرار داشته است.[۱] ناحیه بروجرد و نهاوند در پایان دوره ساسانیان به دلیل حمله اعراب به ایران اهمیت نظامی و دفاعی ویژه ای داشتند و محل استقرار سپاهیان ایران بوده اند.
اشکانیان در غرب ایران در ناحیه کرمانشاه، همدان و بروجرد شهرهایی ساختند و از میان قلعه های نظامی متعدد منطقه سیلاخور، قلعه بروجرد را مورد توجه ویژه قرار دادند و آن را به شهر تبدیل کردند. دلایل متعددی مبنی بر شکل گیری شهر بروجرد در دوره اشکانیان وجود دارد که می تواند از جنبه های زبانشناسی، قرائن تاریخی و نیز آثار باستانی منطقه به دست آید. در واقع، نخستین دوره رونق گیری بروجرد به عنوان یک شهر را باید در دوره اشکانیان جستجو کرد و پیش از آن، بروجرد بیشتر در قالب یک قلعه با اهمیت نظامی و ارتباطی بر سر راه هگمتانه مورد نظر بوده است. اشکانیان از پسوند کرد به معنی ساخته و گرد برای نامگذاری شهرها استفاده می کردند و به همین ترتیب نام این شهر را به افتخار ویرو شاهزاده اشکانی، ویروگرد نهادند.[۱۷] اُردکرد یکی از نام های تاریخی ثبت شده بروجرد است [۱۸] و این احتمال وجود دارد که اشکانیان نام اولیه شهر بروجرد را به افتخار اُرد اول یا ارد دوم پادشاهان اشکانی، اردکرد نهاده باشند.
