کاث
کاث یا کات شهری کهن در سرزمین خوارزم است.
ایالت خوارزم در ابتدای سده میانه دو پایتخت داشت. اورگنج در جانب باختری رود آمودریا و کاث در جانب خاوری رود. در پایان سده ۴ ق کاث دیگر از شهرهای مهم خوارزم نبود. احتمالا طغیان‌های مکرر آمودریا باعث ویرانی شهر گردید زیرا با هر طغیان رود چند محله از شهر را خراب می‌کرد و در نهایت کار به جایی رسید که کاث در ردیف شهرهای بی‌اهمیت درآمد.[۱]
مغولان به این شهر خرابی وارد نکردند و حتی ابن بطوطه که از این شهر دیدن کرد آنرا شهرک زیبائی یاد می‌کند.[۲]. در پایان سده ۸ ق شهر به دست تیمور ویران شد ولی پس از آن خود او دستور به بازسازی آن داد.[۳] شرف الدین علی یزدی نیز از کاث یاد کرده‌است. در سده ۱۱ق کاث کنار ترعه‌ای خشک قرار داشت. بدین جهت انوشه خان خیوه شهر دیگری به نام کاث نزدیک آن بنا نهاد. ویرانه‌های کاث در شمال آمودریا است و به نام آرامگاهی منسوب به شیخ عباس ولی که گویند از مشایخ ابتدای اسلام بوده‌است، نامیده می‌شود.[۴]
یاقوت حموی در ذکر قصبه «نوزکاث» می‌نویسد: الگو:نقل قول ابوعلی سینا در رساله «مخارج الحروف» تلفظ حرفی را که «سین زائی» خوانده از مختصات حروف ملفوظ زبان خوارزمی ذکر می‌کند.
مردم کاث باستانی از نژاد ایرانی و زبانشان تا پیش از سدهٔ ۱۳ میلادی زبان خوارزمی از گروه زبان‌های ایرانی و بسیار نزدیک زبان ایرانی سغدی بوده‌است. پس از سدهٔ ۱۳ میلادی، رفته رفته این زبان با گویش‌های خاصی از ترکی و فارسی (از زبان‌های ایرانی) جایگزین می‌شود.
پانویس[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- دهخدا، علی اکبر، لغتنامهٔ دهخدا، چاپخانهٔ بانک ملی، تهران.
- مصاحب، غلامحسین، دایرةالمعارف فارسی، تهران، ۱۳۴۵.
- الگو:یادکرد
