حضرموت

استان حَضرَالموت الگو:به عربی یکی از استان‌های کشور یمن است.

تاریخچه

بقولی ریشه نام حَضرَالموت از حضر (حضور داشتن) و موت (مرگ) است یعنی جایی که مرگ در آن حضور دارد.

قول دیگری حضرالموت را به «حضرموت بن یقطن بن عامر ابن شالخ» نسبت می‌دهد. نخستین پادشاهی که بر حضرالموت حکمران بوده‌است: «صدقی ایل» نامیده می‌شده‌است. ایشان حکمران حضرالموت و دولت معین باهم بوده‌است.

این پادشاه در سال ۱۰۲۰ پیش از میلاد بر این منطقه حاکم بوده‌است.

شهر شَبوَه مرکز محصول بخور، پایتخت حضرموت بوده است. تمدن این سرزمین در حدود پنج قرن پیش از میلاد شروع و به حدود قرن سوم میلادی ختم می‌شود. آثار و کتیبه‌هایی که در این ناحیه کشف شده نشان می‌دهد که تمدن حضرموت اساسا از تمدن یمن جدا نبوده است. ضمن حفریاتی که در معابد مربوط به قرن سوم و چهارم ق.م شده، مهره‌هایی به دست آمده که شبیه به مهره‌های ایرانی عصر هخامنشی و بعد از آن است. همچنین برخی از دانشمندان معتقداند که تمدن حضرموت و دیگر نقاط جنوب عربستان، به طور کلی، در آغاز تحت تاثیر تمدن بین‌النهرین بوده، سپس از قرن اول قبل از میلاد به سمت تمدن‌های حوزه مدیترانه و تمدن ایران متمایل شده است، زیرا روم و یونان و فارس با عربستان جنوبی تبادلات نزدیکی برقرار کرده بودند. چنین به نظر می‌رسد که در دوران ساسانی، خاصه در اواخر این دوران، حضرموت و کِنده نیز مانند یمن کاملا تحت تسلط شاهنشاهی ایران قرار گرفته بودند. .

جغرافیایی حضرالموت

در مفهوم تاریخی‌اش حَضرَموت نام یک منطقه و حکومت واقع در جنوب شبه‌جزیرهٔ عربستان در امتداد خلیج عدن در دریای عرب، از یمن تا ناحیه ظُفار عمان قرار دارد.

حضرالموت از سوی غرب به ربع الخالی می‌پیوندد. به اهالی حضرالموت، حَضرَمی گفته می‌شود.

300px

سلطنت حضرالموت با دولت معین هم‌عصر و در مملکتی که جنوب سبا و یمن میان ۱۵ و ۱۴ درجه عرض شمالی و ۴۷ و ۵۳ درجه طول شرقی (از گرینویچ) واقع بود.

پایتخت این مملکت شهر شَبوَه مرکز اصلی محصول بخور بود. آغاز دولت حضرموت را بتحقیق نمی‌توان تعیین کرد ولی ظاهراً در هرحال پیش از تشکیل دولت سبأ ویکی از سه دولت عمده جنوبی بود و با دولت قتبان و دولت معین خاک و ثروت و تمدن و دادوستد آن قطعه را صاحب بودند.

انقراض این دولت در حدود ۳۰۰ میلادی است که همه ممالک یمن جزو یک مملکت بزرگ سبائی و حمیری «باکسر حاء وسکون میم و فتح یاء» گردید.

حضرموت هم مانند سبأ و قتبان فرمانروایان کهنه و مکرب و سلاطین داشته‌است.

نام‌های ۱۸ پادشاه و یک مکرب بدست آمده ولی شگفت اینجاست که حکومت مکربها در اواخر دولت واقع است. معینیها و حضرموتیها با همدیگر روابط نژادی و اقتصادی و سیاسی بسیار نزدیک داشته‌اند، و حتی گاهی در تحت سلطنت یک خانواده بوده‌اند ولی وجود این هر یک تمدن مستقل جداگانه داشته‌است.

شبام

شبام یکی از شهرهای تاریخی استان حضرالموت می باشد. کشور یمن از جمله کشورهایی است که آثار تاریخی گوناگونی درباطن خود از دوران بسیار دور نگهداشته‌است.

از اهم‌ترین آثارهای این کشور عریق خرابه‌های سد مأرب است که درسال ۱۹۸۶ میلادی توسط شیخ زاید بن سلطان آلنهیان رئیس در گذشته امارات متحده عربی بازسازی شد و مورد بهره برداری کشاورزان یمنی قرار گرفت.

همچنین به کمک مالی امارات متحده عربی نیز برای حفاظت از کنوز یمن السعید و از اهم آثار این کشور در حال حاضر که در دست تنقیب است: عرش بلقیس ملکه سبا، شهر صرواح، جَوف ، أبین، شبوه، وادی حضرموت، صَعده، تَعِز ، أب، ومناطق دیکری در عَدَن نیز وآثار برجسته آن در دست بررسی می‌باشد.

منابع

• کتاب «قتبان و سبأ» چاپ لندن سال ۱۹۵۵ میلادی.
• دکتر: السید عبدالعزیز، بن سالم، (تاریخ العرب فی العصر الجاهلیة) ، دار النهضة العربیة چاپ سال ۱۹۷۸ میلادی به (عربی).
• دکتر:جبرائیل، جبور، سلیمان، (الأمراء والقبائل) دار العلم للملایین: بیرت، چاب اول، انتشار سال ۱۹۸۸ میلادی. (به عربی).
• دکتر: زاهیه، وهبة،. (شُبه الجَزیرَة العََربیَة) دار النهضة العربیة للطباعة والنشر، چاپ و انتشار سال 1977 میلادی.
• الصنعانی، محمد بن یحیی بن عبدالله بن احمد، الیمانی. ، (اَلأنَباءَ عَن دُولةَ بَلقِیسَ وَ سَبأَ) ، منشورات دار الیمنیة للنشر والتوزیع، صنعاء، چاپ وانتشار سال ۱۹۸۴ میلادی به (عربی).
• آذرنوش، آذرتاش، راه‌های نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان عرب جاهلی، چاپ سوم. تهران: انتشارات توس، ۱۳۸۸. شابک ۳-۴۳۶-۳۱۵-۹۶۴-۹۷۸

راه‌های نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان عرب جاهلی، ص ۴۱ و ۴۲.